Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Mithat Atabay, Çanakkale Savaşları'nı konu alan ve Türkiye'de gösterilen ilk sinema filminin, İngilizler tarafından 1930 yılında Malta'da çekilen "The Battle of Gallipoli (Tell England)" adlı yapım olduğunu söyledi.
Atabay, AA muhabirine yaptığı açıklamada, son dönemde Çanakkale Savaşları konusunda Türkiye'de çok sayıda film çekilmişse de bunların hiçbirinin Batı'da konuyla ilgili hazırlananların kalite ve seviyesine ulaşamadığını savundu.
Bunun, film için ayrılan mali kaynaklar yanında savaşları bütün şeklinde anlatamama ya da eserlerin gerçek kalitesini gösteren mekan, kostüm, teknoloji ve oyuncu dörtlüsünün gerçeğe uygun konseptin oluşturulmamasından kaynaklandığını belirten Atabay, Çanakkale konusunda çekilen ve Türkiye'de gösterilen ilk filmin "The Battle of Gallipoli (Tell England)" olduğunu anlattı.
Atabay, Batılı ülkelerde Tell England (İngiltere Söyle) adıyla gösterime giren filmin, 1930 yılının Mayıs ayında Malta'da başlayan çekimlerinin yaklaşık bir yıl sürdüğünü ve 2 Mart 1931'de gösterime girdiğini dile getirerek, "Çanakkale Savaşları'ndaki kıyı çıkarmaları, Malta sahillerinde gerçek askerler kullanılarak canlandırılmış. Türkçe film afişinde, Türk askerinin de filmde Çanakkale kıyafetleriyle yer aldığı ifade edilmiştir. Malta Kalesi'nden de çeşitli kereler gerçek top atışı yapılmıştır" dedi.
Filmde, Çanakkale Savaşları'nda Akdeniz Seferi Kuvvetler Komutanı olarak görev yapan General Sir Ian Hamilton'ın da yer aldığını ve kendi sesiyle savaş hakkında konuştuğunu ifade eden Atabay, filmin yönetmenlerinden biri olan Antony Asquith'in babası Herbert Henry Asquilth'in, Birinci Dünya Savaşı'nda 1914-1916 yıllarında İngiltere Başbakanı olduğu bilgisini paylaştı.
Yrd. Doç. Dr. Mithat Atabay, filmin başrol oyuncularından Fay Campton'ın kardeşi Mackenzie Campton'ın da 6 Ağustos 1915'te Anafartalar çıkarmasına katıldığına işaret ederek, 88 dakikalık filmin gösterime girdiğinde büyük ilgi gördüğünün belgelerde yer aldığını belirtti.
Filmin Türkçe tanıtımı için yapılan afişler
Eserin, Türkiye'de "Çanakkale 1914-1916" adıyla 1932 yılında gösterime girdiğini bildiren Atabay, Türkçe tanıtım için iki tür afiş yapıldığını belirtti.
Filmin bir tanıtım afişinde, Çanakkale tabyalarında komutan ve üç askerin bir topun başında, komutanın işaret parmağıyla boğazdan içeri giren düşman gemilerini işaret ederken tasvir edildiğini ifade eden Atabay, "Sol tarafta bir Türk bayrağı ve hemen altında bir diğer topun kabzası görülmekte ve üstte 'Çanakkale' sağ altta ise 'Elhamra' yazmakta. Bu afişi 'Kadri' isimli İzmirli birisi yapmış" açıklamasında bulundu.
Atabay, filmin ocak ayındaki gösterimlerinin Şehzadebaşı'ndaki Hilal ve Milli sinemalarında gerçekleştirildiğini, günde 5 seans yapıldığını, öğrenciler ve birinci mevki fiyatının 20, diğer yerler ve halk için 50 kuruş olarak belirlendiğini dile getirerek, Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk'ün de o sırada İstanbul'da bulunduğunu, 22 Ocak 1932'de Opera Sineması'nda yapıtı izlediğini anlattı.
Atatürk'ün, filmi izlerken yanında yaverleri ile Ruşen Eşref Bey, Kılıç Ali'nin de bulunduğunu kaydeden Atabay, gösterim sonunda Ruşen Eşref'in ona eserle ilgili düşüncelerini sorduğunu aktardı. Atabay, bunun üzerine Atatürk'ün, "İngilizlerin filmde tarafsız bir biçimde savaşı ve Türk Ordusunun kahramanlıklarını göstermesine büyük saygı duyduğunu ve bizzat kendisini canlandıran sanatçının, görevinin çok gerçekçi ve doğru olarak anlatıldığını ifade ettiğini" bildirdi.
Atabay, "Anafartalar kahramanı olarak tarihe geçen Atatürk'ün de bizzat izlediği ve takdir ettiği, Çanakkale'de yenilen ve bunu 'muhteşem bir başarısızlık' olarak kabul ederek, Türk askerinin başarısını tasdik eden, Ian Hamilton'un da bizzat bulunduğu film Çanakkale Savaşları'nın 100'üncü yılında keşke tekrar gösterilebilse ne kadar anlamlı olurdu" diye konuştu.
Editör: TE Bilisim
