9 Ağustos’ta yayımlanan, S.P. Ö. materyali hazırlama makalemi okuyanların üç hafta içinde altı yüze dayandığını g

9 Ağustos’ta yayımlanan, S.P. Ö. materyali hazırlama makalemi okuyanların üç hafta içinde altı yüze dayandığını görünce, bu hafta S.P. öğretim, uzaktan öğretim ve bilgisayar destekli öğretim materyali hazırlamada, konu analizinin önemine binaen analiz konusuna öncelik verdim. Bu konuya ilginin çokluğu gösteriyor ki, S.P. öğretim materyali hazırlamayı düşünenler var. Bir öğretmenin konu veya mesleki bilgi detaylandırmasını yapabilmesi için analiz tekniğini çok iyi bilmesi gerekir. Niçin? Ana konuyu ne kadar küçük bilgi parçacığına bölersek öğrencinin konuyu anlaması ve öğrenmesinde o kadar çok başarılı oluruz. Aynı zamanda iyi bir analiz bu bilgileri mantıki bir sıraya dizmemizde de yardımcı olacaktır. Verilen bilgi ne kadar küçük olursa öğrencinin beynindeki önceden öğrenilmiş bilgiler ile münasebet kurması da kolaylaşarak öğrenmeyi hızlandıracak ve öğrenilen yeni bilginin hafızada daha uzun süre kalmasını sağlayacaktır. İşte bunun için analiz tekniğini bilmek ve bu tekniği kullanmak, bir öğretmen için çok önemlidir.


İŞ HAYATINDA MESLEKİ BİLGİ VE GÖREV ANALİZİ


Sarıkamış’ta görev yaparken yapmış olduğum araştırmalarda, Endüstri Meslek Lisesinin ders kitaplarında konu analizlerinin yapılmış olduğunu gördüm. Diğer liselerde okutulan derslerin kitaplarında da konu analizi yapılırsa bu o dersin öğretmenleri için büyük bir kolaylık olacaktır. Ben şahsen gerek askerî ve gerekse sivil iş hayatımdaki görevlerimin ifasında, görev ve hizmet analizi yaptım ve çok rahat ettim. Görev analizini iş adamlarına ve ünite amirlerine de tavsiye ediyorum. Bu aynı zamanda Toplam Kalite kitaplarının hazırlanmasında ve proseslerin oluşturulmasında ana unsur olacaktır. Bir üretim tesisinde, fabrikaya giren ham maddenin, hangi safhalardan geçerek, mamul bir madde haline geleceği ve pazarlama safhasından geçerek, kasaya kâr olarak girene kadar, kimin neyi nasıl yapacağı ortaya çıkacağından, iş verenden ara yöneticilere ve üretimde çalışan elemanlara kadar herkes bulunduğu pozisyondaki görevi nasıl yapacağını bilir. Görülüyor ki konu analizi veya mesleki analiz, her alanda istifade edeceğimiz bir envanter ve mantıki bir sıraya göre, detaylandırma işleminden ibarettir.


KONU VE MESLEK ANALİZİ


Genel olarak, bir mesleğin veya eğitilecek bir konunun temel elemanlarını detaylı bir şekilde ortaya çıkarmak için kullanılan tekniktir.


Belli bir meslek için tarif etmek gerekirse, bir meslekte öğrencinin bilmesi gereken şeylerin nasıl yapılacağını ve mesleki bilgiye sahip olunması gerekli olan iş, işlem ve işlem basamaklarıyla ilgili konuların ayrıntılı ve sıralı olarak bir liste düzeni içinde noksansız bir şekilde ortaya çıkarılmasına MESLEK ANALİZİ denir.


Meslek analizinin amacı, bir mesleğin veya eğitilecek konunun, kendi sınırları içinde kalan bütün bilgi ve becerilerin tam bir bilançosunu çıkarmak ve bu mesleği veya konuyu öğretebilmek için bu bilgi ve maharetlerin en iyi öğrenme sırasını hedef tutarak düzenlenmelerine yardım etmektir.


ANALİZE GİRİŞ


Analiz yapacak bir öğretmen;


a. Öğretimin veya eğitimin niçin yapıldığını yani hedeflerini bilmelidir. (Bu maddeyi ileriki yazılarımda açıklayacağım.)


b. Konu veya meslekle ilgili öğretecek bilgilere sahip olmalıdır. (Aşağıda ilgili bilgiler bölümünde açıklanmıştır.)


c. Bunların nasıl öğretileceğini bilmelidir. (İyi bir ders plânı ve öğretmen ders notu nasıl hazırlanır? Yine ileriki yazılarımda üzerinde duracağım.)


Analiz tekniği, her mesleğe ve her türlü alana uygulanabilir.  Basit, pratik ve anlaşılması kolaydır. Bu teknik, İkinci Cihan Savaşı’nda askerlerin eğitiminde geniş ölçüde kullanılmıştır. Kentucky eyaleti Fort Knox Zırhlı Birlikler Okulunda okutulan öğretim üniteleri bu teknik ile geliştirilmiştir. Rock Island Üssündeki hücum tanklarının tamir işleri de yine bu teknikle analiz edilmiştir.


Bir mesleği veya konuyu veyahut da bir faaliyeti öğretmek için her şeyden önce öğretilecek olan şeylerin bir envanterini yapmaya ihtiyaç vardır. İşte bu basit ve kolay kullanılabilir analiz tekniği ile mümkündür. Meslekte yeni olan bir öğretmen için, neleri öğretmesi gerekeceğini tespit etmesi, başlangıçta güç gelebilir. Fakat analiz ile bu çok kolay tespit edilebilir. Temel işlemleri yani görevleri bulunan her meslek öğretim amacı ile analiz edilebilir ve temel işlemleri sıralanabilir. Böylece meslek, düzenli ve sistemli bir şekilde öğretilebilir. Tekniğe uymadan yapılan analiz, uygulamaya yardımcı olacak yerde beyinleri karıştırır. Analiz sonucu ortaya çıkan materyal bir ders programı değildir. Ders programı hazırlama analizden sonra gelir. Analiz birden fazla ders programı için malzeme sağlayabilir.


BİR MESLEĞİN TEMEL ELEMANLARI VEYA ANALİZİN SAFHALARI


Bir mesleğin temel elemanlarını ortaya koyabilmek için aşağıdaki terimleri bilmek gerekir.


İŞ: Öğrenme esnasında yapılan şeye iş denir.


İŞLEM: Bir işi meydana getiren elemanlara İŞLEM denir. İşlem, bir işi yapma veya bir hizmette bulunma ile ilgili bir işin içindeki bir faaliyet ünitesidir. Öğrenci iş yapmış olmak için birden ziyade işlemi veya bir tanesini yapar.


İŞLEM BASAMAĞI: Bir işlemi meydana getiren elemanlara (bir mana ifade eden en küçük bilgi parçacıkları) denir. Her işlemde birden fazla işlem basamağı vardır ki bunların talebeye öğretilmesi lazımdır.


SENTEZ: Dershanede uygulama yaparken birden fazla işlemin türlü bileşenler halinde kullanılmasına ihtiyaç vardır ki buna SENTEZ denir.


İLGİLİ BİLGİ: Öğrencinin bilmesi gereken ve belli bir mesleği öğrenmek isteyen bir öğrenciye, bu iş veya meslek öğretilirken, öğretmen tarafından verilmesi lazım olan bilgilerdir. Bir mesleği öğrenirken işe üç çeşit bilgi girer. Analiz yaparken bu üç çeşit bilgi ayrı ayrı ele alınır.


a. Teknik Bilgi: Bir görevi yerine getirirken mükellefin, hükümler verebilmesi için gereken bilgiler olup öğretim sıralamasında önceliğe sahiptir. Bu tür bilgilerin listesi ayrı ayrı yapılmalı ve öteki bilgilerden önce öğretilmelidir.


b. Genel Bilgiler: Analiz yaparken göz önünde tutulması gereken ve işin başarılması için zaruri olmayan ikinci bir cins ilgili bilgi vardır ki bu bilgiye de genel bilgiler denir. İcraat esnasında bu bilgi hüküm vermede bir değer taşımaz. Yetiştirme alanı sınırlı ise bu bilgiden vazgeçilebilir.


c. Rehberlik Bilgileri: Mesleki yetiştirmede üçüncü bir çeşit ilgili bilgi de mesleki rehberlik değeri olan bilgilerdir. Bu cins bilgileri verme, okulun görevi olup, bu bilgiler, iş veya meslek seçme, seçilen iş veya meslek için hazırlık yapma, bu alanda iş bulma ve bunda tutunup ilerleme konularıyla ilgilidir. Öğrencilere rehberlikte bulunurken yararlı olacak bu bilgiler, meslek analizinde yer almalıdır.


SAFHALANDIRMA: Bir iş veya meslek bütün teferruatına varıncaya kadar analiz edilirken aşırılığa kaçmamak ve sadelikten ayrılmamak lazımdır. Yani analizi yapılacak bir mesleğin bölümleri (branşları), her bölümün işlemleri, ilgili bilgiler; (teknik, genel ve rehberlik bilgileri) tespit edilerek ortaya çıkarılır. Bir işi veya mesleği bölümlere yani yetiştirme alanlarına ayırmak, bunları basitten zora doğru sıraya koyma işleminde bir vasıtadır. Bir işi veya mesleği bütün olarak öğretirken öğrenci, bir bölümden ötekine ilerler ve mümkün mertebe en az karmaşık olandan öğrenmeye başlar.


BÖLÜM TABANI: Bir iş veya mesleğin bütün bölümlerinde ortak olan ve bu mesleğin herhangi bir bölümünü öğreneceklerin yetiştirilmesinde yer alması gereken öğretim elemanları veya bir takım başka özelliklerdir.


NOT: Bu ay okulların açılmasına az bir zaman kaldığı için öğretmenlere hitap eden yazılarıma bir süre ara vererek öğrencilere yardımcı olmaya çalışacağım. Analiz tekniği ile ilgili yayımlanacak iki yazıyı ileriki aylarda yayımlayacağım. Ancak beklemek istemeyen öğretmen okuyucularım, bana e-mail adreslerini gönderirlerse OneDrive’a yüklediğim yazıları onlar için paylaşıma açarım. ([email protected], [email protected])


https://onedrive.live.com/?id=7C0A53E2F214B0B9%211145&cid=7C0A53E2F214B0B9 paylaşıma açacağım konuları bu adresten okuyabilirsiniz.