Osmanlı padişahlarının anneleri arasında, Türk ve Müslüman olmayan ailelerden gelenlerin bulunduğu bir gerçektir. Ancak bunlar çok küçük yaşlarda

Osmanlı padişahlarının anneleri arasında, Türk ve Müslüman olmayan ailelerden gelenlerin bulunduğu bir gerçektir. Ancak bunlar çok küçük yaşlarda saraya alınmışlar, Türk ve İslam gelenekleri ile padişah hanımı ve padişah annesi olacak şekilde yetiştirilmişlerdir. Türk-İslam kültürü ile yoğrulan bu hanımlar asıllarını tamamen unutmuş ve kendilerini samimiyetle bu milletten saymışlardır. Bu gruba giren az sayıdaki anneden Safiye Valide Sultan dışında ana dilini unutmayanı yoktur. 36 Osmanlı padişahının annesi olan 34 hanımın tamamı iyi birer Müslüman olup ibadetlerini titizlikle yapmışlardır. Hatta bir kısmı, oğulları gibi tasavvufî bir meşrebe mensup idi. Osmanlı ülkesine yayılmış pek çok şehirde bıraktıkları hayır eserlerinden çoğunun cami ve mescit olması, bu sözümüzün bir delilidir. Padişah annelerinin bıraktıkları hayır eserleri ile ilgili olarak geniş bilgi almak için “Padişah Anneleri – Eserleriyle Valide Sultanlar” kitabımıza müracaat edilebilir.
Bu dünyaya gelen hiç kimse anne ve babasını seçememiştir. Yani bir kimse sadece ve sadece anne ve babasının etnik kökeni sebebiyle ne övülebilir ne de yerilebilir. İnsanın erdemi, vatanına, milletine, dinine ve nihayet insanlığa yaptığı hizmetleriyle ölçülür. Ne yazık ki Osmanlı padişahlarının annelerinin etnik kökenleri, akıl almaz bir hafiflikle ve hoyratça magazin malzemesi yapılmaktadır. Bu konuda ortalıkta dolaşan bilgilerin çoğunun tarihî kıymeti yoktur. Ya Batılıların veya yerli Osmanlı düşmanlarının hayallerinin mahsulüdür. Haklarında yazılan romanlar, çevrilen film ve dizilerde kendilerine yapılan isnat ve iftiralar yetmiyormuş gibi zaman zaman etnik kökenleri üzerinden de saldırılmaktadır.
Aşağıda vereceğim listede padişah annelerinin etnik kökenleri hakkında bilinenler özetlenmiştir. Söz konusu annelerin kökeni Türkse Türk, Ukransa Ukran, Rumsa Rum olarak belirtilmiştir. Ailesi hakkında bilgi olmayanlar da bu şekilde işaret edilmiştir. Artık bunun ötesinde, kökeni ile ilgili kesin bir belge olmadığı halde, istisnasız bütün annelere gayrimüslim bir köken uydurup birer de yabancı isim takıvermek tarih bilimi bakımından geçersiz olup iltifat edilmemelidir. İşte 36 Osmanlı padişahının annesi olan 34 hanımın etnik kökenleri:
Osman ve Orhan Gazi’nin anneleri Halime ve Mâl Hatun, Türkmen ailelerinin kızlarıdır.
Birinci Murad ve Yıldırım Bayezid Han’ın anneleri Nilüfer ve Gülçiçek Hatun Rum asıllıdır.
Çelebi Sultan Mehmed Han’ın annesi Devlet Hatun’un annesi olan Âbide Mutahhara Hatun, Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî Hazretlerinin oğlu Sultan Veled’in kızıdır. Babası ise Germiyanoğlu Süleyman Şah’tır. Bu hanedan Oğuzların Bozok kolunun Avşar boyundandır.
Sultan İkinci Murad Han’ın annesi Emine Hatun, Dulkadıroğlu Nâsıreddin Mehmed Bey’in kızıdır. Bu hanedan Oğuzların Bozok kolunun Bayat boyundandır.
Fatih Sultan Mehmed Han’ın annesi Hümâ Hatun, yaygın rivayete göre Candaroğlu Taceddin İbrahim Bey’in kızıdır. Bu hanedan, Osmanlılar gibi Oğuzların Bozok kolunun Kayı boyundandır.
Sultan İkinci Bayezid Han’ın annesi Gülbahar Hatun’un babasının adı Abdullah’dır. Arnavut asıllıdır.
Yavuz Sultan Selim Han’ın annesi. Ayşe Gülbahar Hatun, Dulkadıroğlu Alâüddevle Bozkurt Bey’in kızıdır. Bu hanedan Oğuzların Bozok kolunun Bayat boyundandır.
Kanunî Sultan Süleyman Han’ın annesi Ayşe Hafsa Sultan, en çok kabul gören yaygın rivayete göre Kırım Hanı Mengli Giray Han’ın kızıdır. Mengli Giray Han, Cengiz Han’ın büyük oğlu Cuci Han’ın 40 oğlundan 13'üncüsü Tokay Timur’un 11. kuşaktan torunudur.
Sultan İkinci Selim Han’ın annesi Hürrem Haseki Sultan’ın hayatının ilk safhalarına ve Saray-ı Hümayun’a getirilmesine dair çeşitli rivayetler vardır. Ukrayna’nın bugün Polonya toprakları içinde kalan Rutenya bölgesinde doğduğu söylenmektedir. Sarayda İslam âdet ve terbiyesi ile yetişti. Aklı, zekâsı ve sadakati ile tanındı.
Sultan Üçüncü Murad Han’ın annesi Nurbânû Valide Sultan’ın, Venedikli asil bir aile olan Venier-Baffo’ların kızı olduğu söylenmektedir. Barbaros Hayreddin Paşa tarafından esir edilip saraya alınmıştır. Küçük yaştan itibaren Türk-İslam terbiyesiyle yetiştirildi. Zekâsı, terbiyesi ve güzelliği sebebiyle Manisa Sancakbeyi Şehzade Selim’le evlenmesi uygun görüldü.
Sultan Üçüncü Mehmed Han’ın annesi Safiye Valide Sultan, Venedikli soylu Baffo ailesinden Korfu Valisi’nin kızı olup Venedik’ten Korfu’ya giderken bindiği geminin Adriyatik Denizi’nde Türk denizcilerince vurulması sonucu esir düştü. O sırada Manisa Sancakbeyi olan Şehzade Murad’ın sarayına verildi. Manisa Sarayı’nda Türk-İslam terbiyesiyle yetiştirildi. Zekâsı, terbiyesi ve güzelliğiyle Şehzade Murad’a uygun görülerek evlendirildi.
Sultan Birinci Ahmed Han’ın annesi Handan Valide Sultan’ın ailesi hakkında bilgi yoktur. Sultan Üçüncü Mehmed Han ile şehzadeliğinde, Manisa sancakbeyi iken evlenmiştir.
Sultan Birinci Mustafa Han’ın annesinin ismi kayıtlarda zikredilmeyip Halime Valide Sultan Abaza asıllı bir aileden gelmekteydi. Küçük yaştan itibaren sarayda yetişmiştir. Sultan Üçüncü Mehmed Han ile şehzadeliğinde, Manisa sancakbeyi iken evlenmiştir.
Sultan İkinci Osman Han’ın annesi Hadîce Mahfirûz Valide Sultan’ın ailesi hakkında bilgi yoktur.
Sultan Dördüncü Murad ile İbrahim Han’ın annesi Mahpeyker Valide Sultan Rum asıllıdır. Sultan Birinci Ahmed Han ile padişah olduktan sonra evlendi. Güzelliği, aklı ve zekâsı, hayrât ve hasenâtı ile meşhur, sâliha ve afîfe bir sultan idi. Bazı tarih kitaplarında katı yüreklilik ve entrika ile itham olunmakta ise de, bıraktığı eserler onun, dindar, cömert ve ziyadesiyle hayırsever olduğunu göstermektedir. Kendisini “Kösem” adıyla tanıtan ilk kaynak İtalyan seyyah Pietro della Valle’nin 1645’te yayınlanan seyahatnamesidir.
Sultan Dördüncü Mehmed Han’ın annesi Hadîce Terhan Valide Sultan’ın Güney Ukrayna’da doğduğu tahmin edilmektedir. Çok küçük yaşta Kırım atlılarının eline düşerek saraya verildiği söylenir. Kör Süleyman Paşa tarafından Mahpeyker Valide Sultan’a teslim edilmiştir. Harem-i Hümayun’da mükemmel bir tahsil görmüştür. Çok akıllı ve iyi kalpliydi. Saliha ve hayırsever bir hanımdı. Herkese iyi davranırdı.
Sultan İkinci Süleyman Han’ın annesi Saliha Dilâşûb Valide Sultan ile Sultan İkinci Ahmed Han’ın annesi Hadîce Muazzez Sultan’ın ailesi hakkında bilgi yoktur.
Sultan İkinci Mustafa ve Üçüncü Ahmed Han’ın annesi Mehpâre Emetullah Râbia Gülnûş Valide Sultan, Deli Hüseyin Paşa tarafından Girit’te İtalyan Verzizzi ailesinden çocukken esir edilerek Hadîce Terhan Valide Sultan’a hediye edilmiştir. Onun tarafından titizlikle terbiye edilip yetiştirilmiş ve oğlu Sultan Dördüncü Mehmed Han ile evlendirilmiştir.
Sultan Birinci Mahmud Han’ın annesi Saliha Sebkatî Valide Sultan, Galata semtinde, Azapkapı’da yaşayan bir ailenin kızı veya evlatlığıdır.
Sultan Üçüncü Osman Han’ın annesi Şehsuvar Valide Sultan’ın Ukrayna’da doğduğu tahmin edilmektedir.
Sultan Üçüncü Mustafa Han’ın annesi Mihrişah Emine Sultan ve Sultan Birinci Abdülhamid Han’ın annesi Râbia Şermî Sultan Çerkes asıllıdır.
Sultan Üçüncü Selim Han’ın annesi Mihrişah Valide Sultan Gürcü asıllıdır.
Sultan Dördüncü Mustafa Han’ın annesi Ayşe Sîneperver Valide Sultan Çerkes asıllıdır.
Sultan İkinci Mahmud Han’ın annesi Nakşıdil Valide Sultan’ın Kafkasya’da doğduğu tahmin edilmektedir. Osmanlı sarayında Türk-İslam terbiyesiyle yetiştirildi. Bir kısım Batılıların anlattıkları ve onun Fransız asıllı olduğuna dair yaygın hikâye kati olarak yanlıştır. Zira Nakşıdil Valide Sultan Gürcü asıllıdır.
Sultan Abdülmecid Han’ın annesi Bezmiâlem Valide Sultan Çerkes asıllıdır.
Sultan Abdülaziz Han’ın annesi Pertevniyâl Valide Sultan Abaza asıllıdır.
Sultan Beşinci Murad Han’ın annesi Şevkefzâ Valide Sultan, Abaza asıllıdır. Kafkasya’da doğmuştur. Babası Mehmed Bey, annesi Cemîle Hanım’dır.
Sultan İkinci Abdülhamid Han’ın annesi Tîrimüjgân Sultan Çerkes asıllı olup Şapsıh boyundandır. Kafkasya’da, bugünkü Adigey Cumhuriyeti’nin başşehri Maykop’ta doğmuştur. Babası Emîr Bey, annesi Alma Hanım’dır.
Sultan Mehmed Reşad Han’ın annesi Gülcemâl Sultan Çerkes asıllıdır. Kafkasya’da doğmuştur. Babası Ziya Bey, annesi Halîme Hanım’dır.
Sultan Mehmed Vahîdeddin Han’ın annesi Fâtıma Gülistû Sultan Abaza asıllıdır. Bugünkü Rusya Federasyonu’ndaki Tuapse liman şehrinde doğmuştur. Babası Tahir Bey, annesi Afife Hanım’dır.