Haber: Damla Oya Erman
NASA'nın Mars Atmosferi ve Uçucu Evrimi'ni gözlemleyen MAVEN (Mars Atmosferi ve Uçucu Evrim) adlı uydusu, geçtiğimiz Aralık ayında gerçekleşen bu olağanüstü olayı kaydetti.
Normalde, güneşten gelen hızlı yüklü parçacıkların oluşturduğu güneş rüzgarı, Mars'ın atmosferinin her saniye 0.25 pound'u (0.11 kg) kadarını uzaya itmekte. Ancak Aralık ayında, güneş rüzgarının nadir bir şekilde durmasıyla Mars'ın güneşe bakan tarafındaki atmosfer, normal boyutunun neredeyse dört katına çıkarak olağanüstü bir genişlemeye uğradı.
Bu ilginç olay, Mars'ın atmosferi ve güneşin davranışına olan tepkilerini 2014 yılından beri gözlemleyen MAVEN uydusu tarafından kaydedildi. Uydunun verileri, Mars sisteminin diğer yönlerini de içeren ilginç detayları ortaya koydu.
University of Iowa'dan Fizik ve Astronomi Profesörü Jasper Halekas, Pazartesi günü düzenlenen bir konferansta, "Burada gerçekten sınırları zorluyoruz. Bu, MAVEN ile Mars'ta daha önce görmediğimiz bir şey" dedi.
Olay, MAVEN'ın on yıl süren görevinde neredeyse ilk kez meydana geldi ve hızlı bir güneş rüzgarı bölgesinin, yavaş olanın önüne geçip, geride seyrek bir bölge bırakmasıyla tetiklendi. Boşalan bu bölge, 25 Aralık 2022'de Mars'a ulaştığında bilim insanları, gezegenin atmosferinin nasıl genişlediğini dikkatle inceleme fırsatı buldu.
Bu olay, Mars'ın atmosferindeki beklenmedik dinamikleri anlamak için önemli bir içgörü sağlıyor. Bu bulgular aynı zamanda, güneş sistemi dışındaki Dünya benzeri gezegenlerin evrimi ve bu gezegenlerin ev sahibi yıldızlarıyla olan etkileşimleri konusunda önemli ipuçları sunuyor.
MAVEN ekibinden Skylar Shaver, "Bu fiziksel olarak neler olduğuna, dinamiklerin nasıl çalıştığına gerçekten bakabildik ve bu detaylar hakkında bir fikir edinebildik" şeklinde konuştu.
Neredeyse boşalan güneş rüzgarının Mars'ı geçtikten iki gün sonra, Kızıl Gezegen'in atmosferi tekrar normale döndü, ancak biraz sallanarak, adeta bir Jell-O tabağı gibi. Benzer bir fırtına, 1999'da Dünya'yı vurduğunda, dünya atmosferi normal boyutunun beş katına çıkmıştı. Ancak New Atlas'ın bildirdiğine göre, MAVEN'ın şu anda bu tür olayları incelemek için uygun bir konumda olduğu pek sık yaşanmıyor.
MAVEN misyonunun baş araştırmacısı Shannon Curry, bu tür olayların Mars'ın erken evriminde yaygın olduğunu ve bu tür aşırı olayların gezegenin kurumasından sorumlu olabileceğini düşünüyor. Curry, "Bu, bize doğa tarafından kurulmuş mükemmel bir bilimsel deneydi" dedi. MAVEN'ın en son verilerini kullanarak Mars'ın evrimini anlamak, gezegenin atmosferinin ne kadar erozyona uğradığını ve ne kadar hızlı kuruduğunu anlamamıza yardımcı olabilir.
Curry ayrıca, bu tür olayların önümüzdeki iki yıl boyunca, güneş aktivitesinin zirveye ulaşmasının beklenmesi nedeniyle birkaç kez daha gerçekleşebileceğini düşünüyor.
