Haber: Damla Oya Erman
Bu eşsiz hamam, Boğaz'ın Avrupa yakasında, tarihi Fatih ilçesine bitişik olan Zeyrek semtinde yer almaktadır. 1530'lu yıllarda Mimar Sinan tarafından inşa edilen hamam, Sultan Süleyman gibi büyük Osmanlı padişahlarının başmimarı olan Mimar Sinan tarafından inşa edilmiştir.
Hamamın adı "Çinili" olarak bilinir ve bu adı Türkçe'de "seramik kaplı" anlamına gelir. Hamamın iç mekan tasarımının en dikkat çekici özelliği binlerce parlak mavi Iznik çini ile kaplı olmasıdır.
Bu tarihi hamam, beş yüzyıldan fazla bir süredir halka hizmet vermiş, çoğunlukla hamam olarak kullanılmış ancak 1700'lerin sonlarında kısa bir süreliğine nalbant atölyesi ve depo olarak da kullanılmıştır. Ancak 2010 yılında kapatıldığında, hamam oldukça bakımsız bir haldeydi. Duvarlar küf kaplamış, Iznik çinileri kaybolmuştu.
Çinili Hamamı, 2022'de İstanbul Bienali için geçici olarak yeniden açıldı ve şimdi tamamen yeni bir yaşamın kapılarını aralamaya hazırlanıyor. 13 yılın ardından, Çinili Hamamı 30 Eylül'de yeniden açılacak; önce bir sergi mekanı olarak, ardından 2024 Mart'ından itibaren erkekler ve kadınlar için ayrı bölümleri olan bir halk hamamı olarak hizmet verecek.
Hamamın tamamen restore edilmesinin yanı sıra, altındaki Bizans sarnıcının kemerleri altında çağdaş bir sanat alanı, binanın tarihini bir araya getiren yeni bir müze ve defne ağaçlarıyla dolu bir şehir bahçesi de olacak. Bu, binayı 2010 yılında satın alan emlak geliştirici The Marmara Group'un ikinci büyük tarihi restorasyon projesini işaret ediyor.
Çinili Hamamın geçmişi ortaya çıkarılmış. Özellikle erkekler bölümünde, olağan altıgen çinilerden farklı olan dikdörtgen çiniler bulunmuş. Bu çinilerin üzerinde Farsça şiirler bulunmuş ve yapılan araştırmalar sonucunda bu çinilerin Mimar Sinan'ın aslında yerleştirmemiş olduğu bir noktada yanlışlıkla yerleştirildiği ortaya çıkmış.
Hamamın ilk inşa edildiğinde duvarları yaklaşık 10.000 çini ile kaplıydı, ancak zaman içinde birçoğu kaybolmuş, bazıları çalınmış ve bazıları yangınlar ve depremler nedeniyle zarar görmüş. Hatta çiniler, 19. yüzyılın sonlarında yabancı müzelere satılmış ve Marmara Grubu, bu çinilerin birçoğunu uzak özel koleksiyonlar ve müzeler dahil olmak üzere birçok yere izlemiştir. Hamamdaki bir arkeolog ve tarihçi ekibi, bu kuruluşların Iznik çinilerinin tam olarak nereden geldiğini belirlemelerine yardımcı olmuştur.
Hamamın yeniden açılmasıyla birlikte, bir dizi özel olarak sipariş edilen eserlerle bir çağdaş sanat sergisi de düzenlenecek. Bu eserler, harabe, tarih ve iyileşme temalarına adanmış olacak. Sergi 2024 Mart'ta kapatıldığında, hamam yeniden su ile doldurulacak ve orijinal işlevine geri dönecek. Bu, Zeyrek Çinili Hamam'ın geleneksel Osmanlı hamamı geleneklerini yakından taklit edeceği anlamına geliyor.
Ancak Çinili Hamam, geleneksel hamamlardan farklı olarak her iki cinsiyetin her iki bölümünü de deneyimleyebileceği dönüşümlü günler düzenleyerek 21. yüzyılın getirdiği bir ayrımı da vurguluyor.
Çinili Hamamın yeniden açılması, semtin kültürel turizm için bir cazibe merkezi haline gelmesini sağlayabilir ve bölgedeki diğer tarihi yerlere ziyaretçileri yönlendirecek bir "Zeyrek haritası" gibi yönlendirici önlemler de düşünülüyor. Semtin çevresinde görülecek birçok şey var, örneğin Zeyrek Camii, Valens Roma Su Kemeri ve Süleymaniye Camii gibi önemli tarihi mekanlar sadece 15 dakikalık bir yürüyüş mesafesinde bulunuyor.
Çinili Hamamın yeniden açılmasıyla birlikte semt, İstanbul'un kültürel mekanlar portföyüne katılacak ve ziyaretçilere İstanbul'un tarihine dalmak istedikleri eski bir ritüeli deneyimleme fırsatı sunacak. Bu hamam, tarihi bir mekanın modernizasyonuyla tarihle günümüz arasında bir köprü kuruyor.
