Haber: Damla Oya Erman
Çin'in Xi Xia krallığına karşı düzenlediği bir sefer sırasında kampında vefat etti. Yaşı 60'ın üzerindeydi ve sağlık durumu zayıflamıştı. Bir önceki yılda bir at düşmesi sonucu aldığı yaraların etkileriyle mücadele ediyordu.
1162 yılı civarında Temuçin olarak doğan Cengiz Han'ın genç yaşlarındayken babası, küçük bir Moğol beyi, hayatını kaybetti. Temuçin babasının yerine geçse de, kabile onun genç bir lider olmasına itaat etmekte isteksizdi. Bu durum, Temuçin'in ailesini geçici olarak terk ederek Steplerin vahşi doğasında hayatta kalmak zorunda kalmasına yol açtı.
Temuçin ilerleyen yaşlarına geldiğinde, hem korkulan bir savaşçı hem de karizmatik bir lider haline geldi. Takipçilerini bir araya getirmeye ve diğer Moğol liderleriyle ittifaklar kurmaya başladı. Rakip bir kabile tarafından karısı kaçırıldığında, Temuçin bir askeri güç oluşturarak bu kabileyi mağlup etti. Ardından diğer klanlar ve kabilelere karşı dönerek Moğolları zorla birleştirmek için harekete geçti. Birçok savaşç gönüllü olarak tarafına katıldı, ancak itaat etmeyenler yenildi ve ya itaat etme ya da ölme seçeneğiyle karşı karşıya kaldı. Fethedilen kabilelerin soyluları genellikle idam edildi. 1206'ya gelindiğinde, Temuçin büyük bir Moğol konfederasyonunun lideri haline geldi ve "Okyanusal Hükümdar" veya "Evrensel Hükümdar" anlamına gelen "Cengiz Han" unvanını aldı.
Cengiz Han, ordularını 10-10-10-10 prensibine dayalı bir yapıya kavuşturdu: Bir takımda 10 kişi, bir bölükte 10 takım, bir alayda 10 bölük ve bir "Tumen"de 10.000 süvari bulunuyordu. Moğolların göçebe yaşam tarzı, sabit medeniyetlerden daha fazla at yetiştirebilmelerine olanak tanıyordu. Bu sayede büyük üreme alanları için tarım arazisini feda etmek zorunda kalmadan daha fazla at sahibi olabiliyorlardı. Cengiz Han'ın tüm savaşçları atlıydı ve herhangi bir ordunun yarısı kılıç ve mızrak taşıyan zırhlı askerlerden oluşuyordu. Geriye kalanların büyük kısmını hafif süvari okçuları oluşturuyordu. Bu son derece hareketli orduları, Cengiz Han'ın ailesi ve diğer güvendiği klan üyeleri yönetti. 1209'a gelindiğinde Moğollar, Çin'e karşı sefere çıktılar.
Geniş bir casus ve keşif ağı kullanarak Cengiz Han, düşman savunmalarındaki zayıf noktaları tespit etti ve ardından 250.000 süvariyle saldırıya geçti. Büyük şehirleri ele geçirirken, Moğollar mancınık ve manganeller gibi sofistike kuşatma ekipmanları kullanıyor, hatta nehirleri düşmanları sular altında bırakmak için yönlendiriyordu. Çoğu ordu ve şehir, ezici güç gösterisinin karşısında çöktü ve Moğol zaferini takip eden katliamlar, daha fazla direniş düşüncesini ortadan kaldırdı.
Hayatta kalanlar - ki milyonlarca insan hayatta kalamadı - hızla büyüyen Moğol imparatorluğunda dini özgürlük ve koruma buldular. 1227'ye gelindiğinde, Cengiz Han Orta Asya'nın büyük bir kısmını fethetmiş ve Orta Avrupa, Pers ve Hindistan'a akınlar yapmıştı. Büyük imparatorluğu batıda Orta Rusya'dan aşağı, doğuda ise Pekin'e kadar uzanıyordu.
18 Ağustos 1227 tarihinde, Xi Xia krallığında bir isyanı bastırmak üzereyken Cengiz Han hayatını kaybetti. Ölüm döşeğinde, Xi Xia'nın yeryüzünden silinmesini emretti. Han'ın varisleri, bu emre sadık kalarak, Xi Xia'nın şehirlerini ve kasabalarını yerle bir ettiler, sakinlerini öldürdüler veya köleleştirdiler. Ölümünün gizli tutulması emrine itaat ederek, Genghis'in varisleri cenaze alayını gören herkesi öldürdü. Bu alay, Moğol imparatorluğunun başkenti olan Karakurum'a geri dönerken yoldaydı. Cengiz Han'ın cesedi işaretsiz bir mezara gömülene kadar, hayatında olduğu gibi ölüm getirerek birçok kişi öldürüldü. Onun son istirahat yeri hala bir gizem olarak kalmaktadır.
Cengiz Han'ın ölümünden sonra Moğol İmparatorluğu büyümeye devam etti ve nihayetinde yaşanabilir Avrasya'nın çoğunu kapsadı. İmparatorluk 14. yüzyılda parçalandı, ancak birçok Asya devleti hükümdarları, Genghis Han ve onun kaptanlarından türeme olduklarını iddia ettiler.
