Haber: Damla Oya Erman
2015 yılında Uluslararası Uzay İstasyonu'ndaki araştırmasına bir devam planlayan Avrupa Uzay Ajansı astronotu Andreas Mogensen, altı aylık bir görev için yörünge kompleksine yeni gelmiş ve yeniden Dünya'daki şimşek fırtınalarına bakacak. Görmeyi umduğu zor anlar "mavi jetler" (ters şimşek) ve "kırmızı elfler" (Dünya'nın atmosfer katmanlarında deşarjlar olarak bilinir, mesosfer olarak bilinen bir tabakada.)
Mogensen, "Onların tam olarak nasıl oluştuklarını, nasıl geliştiklerini tam olarak anlamak için hala çok şey var," dedi ve 25 Ağustos'taki SpaceX Crew-7'de fırlatılmasından önce Temmuz ayında Space.com'a ekledi, bu, 2015'teki mavi jetlerin görüntüleri, bilimsel toplumun en prestijli dergileri olan Science ve Nature'ın kapaklarını yapmıştı.
Şimşek, önceden güçlü uydu kameraları sayesinde uzayda kameralar tarafından yakalanmıştır, örnekler Amerikan GOES (Yerüstü Operasyonel Çevresel Uydu) serisi ve yeni Avrupa Meteosat Üçüncü Nesil serisidir. Ancak insan liderliği çalışma, Mogensen'in programında taşınmayacak bir şeyle meşgul olmadığı sürece, anında görevi değiştirme olanağı sağladığı için daha fazla esnekliğe izin verir.
Mogensen'in lehine çalışan iki diğer şey daha var. 2015 görevi sadece 10 gündü; bu sefer en az altı ay boyunca uzayda kalması bekleniyor. Yanında getirdiği yeni kamera, Davis kamera adını taşıyor ve bu da bir yenilik: Gördüğü olaylara dayanarak saniyede 100 bin görüntü yakalar.
Yeni kamera, Mogensen'e göre, "bilim insanlarına bu tür şimşeklerin oluşumunu ve gelişimini çok daha ayrıntılı olarak inceleme olanağı sağlıyor. Ve bu tür şimşeklerin tam olarak nasıl oluştuğunu, nasıl geliştiklerini anlamak için hala çok şey var."
Kamera nöromorfik özelliktedir, yani standart kameralarda bulunan görüntüleme yönteminden farklı bir şekilde kullanır. ESA yetkilileri, 7 Eylül Perşembe günü yayınlanan bir açıklamada şunları yazdı: "Kamera perdeyi kullanarak ışığı toplamak yerine, kamera ışıkta farklılıkları ölçer ve bu bilgiyi bir görüntü oluşturmak için kullanır."
"Kamera karşısında mükemmel bir şekilde hareketsiz oturan bir kişi bir Davis kamerasına kaydedilmez, çünkü ışık değişmez. Kişi hareket etmeye başlarsa, bir Davis kamera ışıktaki değişikliği kaydeder ve bir video üretir."
Aynı açıklamada 2023 Nisan ayında Viyana ve çevrimiçi olarak düzenlenen Avrupa Jeofizik Birliği'nde yapılan bir sunumun baş yazarı olan Olivier Chanrion, şimşeğe bakmanın aynı zamanda insan kaynaklı iklim değişikliği hakkında benzersiz bir görünüm sunduğunu söyledi.
Chanrion, "Bu şimşek olayları ile üst atmosfer arasındaki etkileşim tam olarak anlaşılmamıştır," dedi ve aynı açıklamada Danimarka'nın en büyük uzay araştırma enstitüsü olan DTU Space'in kıdemli bir araştırmacısıdır.
Yeni çalışma, Chanrion ekledi, "şimşek fırtınalarının etkilerini analiz etme ve nicelendirmenin yanı sıra, bunların ne ölçüde aşırıya kaçmış gökgürültülü bulutların üstlerine bağlı olduğunu kontrol etme fırsatı sunar, bu da sera gazları ve aerosollerin stratosfere enjekte edildiği anlamına gelir."
