Haber: Damla Oya Erman
Astronomlar, Ay'daki güçlü aletlerin astronomik araştırmada yeni bir sınır açabileceğini düşünüyorlar, bu da onlara mevcut yer ve uzay tabanlı gözlemevi ile görünmeyen olayları inceleme fırsatı verebilir.
Farklı fikirler önerildi, bunlar arasında yer tabanlı dedektörlerden daha ince uzay-zaman kıvrılmalarını tespit edebilecek olan süper hassas yerçekimi dalgası dedektörleri ve evrenin tarihindeki en erken dönemlerden gelen sinyalleri tespit etmek için Ay'ın sessiz ortamından yararlanabilecek radyo teleskopları bulunuyor.
Astronom Jean-Piere Maillard tarafından sunulan başka bir fikir, Londra Kraliyet Cemiyeti tarafından düzenlenen Astronomy from the Moon konferansında iletildi ve bunun bir Ay kutuplarından birindeki kalıcı gölge çukurunun içine 13 metre çapında bir kızılötesi teleskop yerleştirmeyi içerdiği söyleniyor.
Böyle bir teleskop, Maillard, Space.com'a gönderdiği bir e-postada, şu anda kızılötesi astronomi alanının yıldızı olan NASA'nın James Webb Uzay Teleskobu'ndan daha hassas olurdu ve Webb tarafından görünmeyen elektromanyetik spektrumun bir parçasını görebilir.
"JWST'nin birincil aynası çapında 6.5 metredir. Ay'a uygulanabilecek teleskop, 13 metre çapında olabilir, yani toplama alanı Webb'inkinden dört kat daha büyük olurdu," dedi. "Bu nedenle, bir kaynaktan dört kat daha fazla ışıkla, ortak 1 ila 28 mikrometrelik alanda daha hassas olurdu. Ve bu toplama alanına sahip olduğundan, 28 mikrometrenin ötesinde genellikle keşfedilmemiş olan alana gözlem yapabilirdi."
Maillard'ın bahsettiği şey, James Webb Uzay Teleskobu'nun algılayabileceği elektromanyetik spektrumun bir parçasıdır - insan gözünün göremeyeceği dalga boylarında radyasyon olan, yakın kızılötesi ve orta kızılötesi ışık dahil. Kızılötesi dalga boyları, insan gözünün göremediği biraz daha uzundur ve ısı olarak algılanabilir. Kızılötesi radyasyonu algılayarak, James Webb Uzay Teleskobu, görünürce parlamayan bile soğuk olan nesneleri bile görebilir.
Ancak Webb'in bile bir sınırlaması vardır, Maillard açıkladı. Bu sınırlama, teleskopun sıcaklığına ve aynasının boyutuna bağlıdır. Ay'daki bir kalıcı gölge çukurunda bulunan bir kızılötesi teleskop, sadece daha büyük değil, aynı zamanda daha soğuk olabilir ve bu nedenle daha soğuk olayları tespit edebilir.
"En fazla kızılötesi limit, teleskopun soğutulabileceği sıcaktan gelir," dedi Maillard. James Webb Uzay Teleskobu'nun durumunda, soğuk koşullar teleskoba güneş ışınlarından ve gezegenimizin yaydığı ısıdan koruma sağlayan beş katmanlı bir güneş perdesi tarafından sağlanır. Ancak "Ay'ın kutuplarındaki bazı çukurlarda, çok daha soğuk noktalar bulunuyor," diye ekledi Maillard. "Bu yere bir teleskop yerleştirerek, herhangi bir ekran veya mekanik buzdolabı gerektirmeksizin, teleskop ve enstrümanı sitenin çok düşük sıcaklığına konur."
Bu kadar düşük sıcaklıklar sayesinde, Ay'daki bir kızılötesi teleskop, elektromanyetik spektrumun çok uzun kızılötesi kısmını algılayabilir - 200 mikrometre uzunluğuna kadar dalga boyuna sahip radyasyon.
Uzun kızılötesi dalga boyları, mevcut hiçbir teleskop tarafından görülememektedir. NASA'nın yakın zamanda emekli edilen uçan gözlemevi SOFIA, bu tür ışığı incelemekte uzmandı. Ancak bu teleskop, 5 ila 612 mikrometre arasındaki dalga boylarını algılayabilen bir yeteneğe sahip olmasına rağmen, yüksek işletme maliyeti nedeniyle 2022'de emekli edildi ve bu öneri, ABD Ulusal Bilimler, Mühendislik ve Tıp Akademileri tarafından yapıldı.
Şu anda benzer yeteneklere sahip bir yedek teleskop üzerinde çalışılmamaktadır. Sonuç olarak, astronomlar şu anda elektromanyetik spektrumun daha uzun kızılötesi dalga boylarında sadece kendilerini gösteren birçok türde kozmik olayı inceleyemezler. Ve bu aralıkta toplanması bekleyen çok sayıda veri bulunmaktadır: Daha uzun dalga boyları, intergalaktik uzayı dolduran toz ve gazın daha iyi geçtiği kısa dalga boylarından çok daha fazla bilgi taşır, hareket ettikçe uzak evren hakkında çok bilgi taşır.
Maillard ve meslektaşları tarafından önerilen Ay'daki kızılötesi teleskop, yalnızca şu anda görünmez olan bu tür olayların bir kısmını ortaya çıkarmakla kalmayacak, aynı zamanda Samanyolu galaksisinde yıldızların etrafında dönen gezegenlerin atmosferlerini analiz etme konusunda Webb'den daha iyi olacaktır. Bu şekilde, böyle bir teleskop bilim adamlarına yaşam barındırabilecek gezegenlere odaklanmalarına yardımcı olacaktır.
"Çoğu molekül ve atom sadece 25 mikrometrenin ötesinde algılanabilir," diye yazdı Maillard. "Bu durum, örneğin H2O için geçerli ve bir gezegenin yaşanabilir bir dünya olup olamayacağını sonuçlandırmak için gözlemde önemli olabilir."
Mailard, 42 fit genişliğinde bir ayna ile Ay'da bulunan bir kızılötesi teleskopun, robotik teknoloji tarafından inşa edilip bakımının yapılması durumunda bile "önümüzdeki on yıllar" içinde mümkün olabileceğini ekledi.
