Haber: Mert Osman Erman
Ancak Lachin Koridoru, Azerbaycan yetkilileri tarafından neredeyse dokuz aydır kapatıldı ve bu da ayrılıkçı bölgede ciddi gıda, ilaç, hijyen ürünleri ve yakıt sıkıntısına neden oldu.
Onsekiz yaşındaki Hayk, Ermenistan'ın Azerbaycan sınırının Ermenistan tarafındaki Goris kasabasında mütevazi bir otelin balkonunda duruyor ve annesiyle video görüşmesi yapıyor.
"Yumurta yok, şeker yok, hiç tatlı yok, ekmek kısıtlı, diğer gün 04:00'te kuyrukta durmak için kalktım," diyor annesi, Karabağ'ın Martakert kasabasından konuşuyor.
Hayk gerçek adı değil. Kendisinin güvenliği için adını değiştirdim.
Ermeniler, Lachin Koridoru'nun diğer tarafındaki ailelerine ulaşamıyorlar çünkü Azerbaycan tarafından Aralık ayından bu yana kapatıldı.
Bağımsız medya, Dağlık Karabağ enklavına ulaşamadı. Boş mağazaların fotoğrafları ve videoları sosyal medyada dolaşıyor. "İnsanlar saatlerce minimum gıda tahsisleri almak için kuyruklarda bekliyorlar. İnsanlar ekmek kuyruklarında bayılıyorlar," yerel gazeteci Irina Hayrapetyan, etnik Ermeni enklavının içinden kaydedilen bir sesli mesajda diyor.
"Ulaşım için yakıtımız yok ve insanların ailelerini beslemek için ne alabileceklerini almak için kilometrelerce yürümeleri gerekiyor."
Dağlık Karabağ'daki yerel yetkililere göre ölümlerin üçte biri yetersiz beslenmeden kaynaklanıyor.
"Biliyorum ki hamile bir kadın çocuğunu kaybetti çünkü onu hastaneye götürecek benzin yoktu," diyor Hayk'ın annesi.
O, Mart'tan beri gaz yok, yakıt yok, ilaç yok - hatta şampuan yok - ve düzenli elektrik kesintileri yaşandığını söylüyor. Kış gelirken durum daha da kötüleşecek.
Oğlu nefret, korku ve umutsuzluk hissediyor: "Çünkü er ya da geç evim, şehrim, ülkem Azerbaycan tarafından alınacak." Karabağ Ermenileri için evleri Artsakh'tır, dünya haritasında olmayan kendini ilan eden bir cumhuriyet, çünkü bu dağlık bölge Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ bölgesinin bir parçasıdır.
Kültürel olarak çok ortak yönleri olmasına rağmen, Güney Kafkasya'nın Ermenistan ve Azerbaycan adlı iki devleti, bu toprakların kontrolü için on yıllardır savaşıyorlar ve bu savaşlar on binlerce cana mal oldu.
2020 yılındaki en son altı haftalık savaşta, Azerbaycan 1994 yılından bu yana Ermenistan'ın elinde tuttuğu Dağlık Karabağ'ın çevresindeki tüm bölgeleri geri aldı.
Rusya'nın aracılık ettiği ateşkes, Rus barış güçlerinin etnik Ermenilerin güvenliğini garanti etmesine ve Karabağ ile Ermenistan Cumhuriyeti arasında insan ve mal hareketini serbest bırakmasına dayandı.
Ancak Rusya'nın Ukrayna'daki savaşa odaklanmasiyla, Azerbaycan Aralık ayında Karabağ'ın bölgesel başkenti Stepanakert'e (Azerbaycan'da Khandendi olarak bilinir) giden yolu Azerbaycan hükümeti destekli çevreci aktivistlerle engelledi.
Nisan ayında, Azerbaycan "egemen hakkı" ve "toprak bütünlüğünün tam restorasyonu" gerekçesiyle Lachin Koridoru'nun girişine kendi askeri kontrol noktası kurdu. Azerbaycan, Ermenistan'ın yolu askeri malzemeleri getirmek için kullandığını iddia etti, ancak Ermenistan bunu reddetti.
Dağlık Karabağ'a erişimi olan tek uluslararası insani örgüt Kızılhaç Uluslararası Komitesi'dir (ICRC).
ICRC, tıbbi tahliyeleri gerçekleştirmiş olsa da güvenli geçişi garanti edememiştir, bu durumu Khachatryan ailesi 29 Temmuz'da öğrendi.
Bu, 68 yaşındaki Vagif Khachatryan'ın acil bir kalp rahatsızlığı için Ermenistan'ın başkenti Erivan'a götürülüyorduğu gündü.
"Oğlak karakoluna yaklaştıklarında, ona birkaç soru sormak için onu 10 dakika götürmeleri gerektiğini söylediler," diyor kızı Vera Khachatryan. "Babam bir Kızılhaç çalışanıyla birlikte götürüldü; birkaç dakika sonra Kızılhaç çalışanı geri döndü ama babam bilinmeyen bir yöne götürüldü."
Karabağ'dan gelen Khachatryan ailesi, 2020 ateşkes anlaşmasının bir parçası olarak köyleri Azerbaycan'a iade edildikten sonra Ermenistan'ın Jermuk kasabasına taşındı.
"Şimdi her dakika, her saniye düşünüyorum: Ya kalbi durursa?" Azerbaycan yetkilileri, babasının 1992'deki İlk Karabağ savaşı sırasında işlenen savaş suçlarından suçlu olduğunu iddia ediyor.
"Hakkında medya raporları sayesinde tanıyan birçok görgü tanığı var. Savaş suçlularının adaletle yüzleşmemesi gerektiğini hiçbir zaman söylemedik," diyor Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev'in özel danışmanı Hikmet Hajiyev.
Vera suçlamaların asılsız olduğunu söylüyor. "Ülkenizi savunmak bir suç değil. Azerbaycan'da adil bir yargılama olamaz. Belki bir gün adalet olur, ama biz onun için beklemek için zamanımız yok."
Vagif Khachatryan'ın durumu Karabağ Ermenileri arasında şok dalgaları yarattı. Bu hafta üç genç Karabağ Ermeni futbolcu, 2021'de Azerbaycan bayrağını kirletmek suçuyla aynı kontrol noktasında gözaltına alındı.
Şimdi korku, etnik Ermeni erkeklerin aynı akıbete uğrayabileceği korkusudur, eğer geçmeye çalışırlarsa.
Vera'nın diğer iki kız kardeşi ablukanın altında Karabağ'da kalmaya devam ediyor.
"Kız kardeşimin torunu iki aylık, bebek maması yok, annesi düzgün yemek yemediği için yeterince sütü yok. Savaş sırasında beyin hasarı gördüğü için 22 yaşındaki yeğenim için ilaç yok, konuşma yetisini kaybetti ve sağ kolunu hareket ettiremiyor."
Bu ay, ABD krizi acil Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi toplantısında Lachin Koridoru boyunca serbest hareketi yeniden sağlaması için Azerbaycan'a çağrıda bulundu.
Uluslararası Adalet Divanı zaten Azerbaycan'a yolda "kişilerin, araçların ve yükün engelsiz hareketine izin vermek üzere hukuki bağlayıcılığı olan bir emir" verdi.
Ancak Ermeniler, uluslararası topluluğun krizi çözmeye olan taahhüdüne kuşkuyla bakıyorlar. Yerevan'daki protestocular, yolun yeniden açılmasını talep etmek için BM ofisinin girişini yiyecek ve un torbalarıyla bloke etti.
Azerbaycan, insani bir krizin olmadığını inkar ediyor. Bölgenin tam kontrolünü istediğini söylüyor ve 2020 savaşı sırasında geri alınan Agdam kasabası üzerinden alternatif bir tedarik yolunu sunmuştur.
"Ardından Lachin yolu da 24 saat içinde açılacak. Daha fazla yol herkes için daha iyidir," diyor Azerbaycan Devlet Başkanının özel danışmanı Hikmet Hajiyev.
Hikmet Hajiyev, Karabağ Ermenilerine Azerbaycan vatandaşları olarak aynı "dil, kültür, din ve belediye hakları"nı sunduklarını söylüyor.
Ancak Ermenistan'ın Büyükelçisi Edmon Marukyan, Azerbaycan'ı krizi çözmek yerine fokusunu değiştirmekle suçluyor. "Uluslararası topluluğun ilgisini değiştirmek, Lachin Koridoru'nun anlayışını ve yükümlülüğünü dağıtmak istiyorlar."
Eski BM özel raportörü Gulnara Shahinian, Ermenistan Cumhuriyeti ile son bağlantıyı kesmenin Karabağ Ermenileri için yok olma anlamına geleceğini söylüyor. "Azerbaycan'da hangi düzeyde insan hakları ihlalleri yaşandığını biliyorsunuz. Tüm nefret politikalarıyla, Karabağ'daki Ermenilere iyi bir tavır beklemeyi nasıl beklersiniz?"
Goris'ten kısa bir sürüş mesafesinde, mevcut krizin net bir görünümünü sunan bir dağ manzarası var.
Ermeni tarafında, 2020 ateşkes anlaşmasının bir parçası olarak Azerbaycan'a iade edilen toprakları dolaşmak için inşa edilen yeni bir yol boyunca hiçbir şey hareket etmiyor.
Karabağ'a giden 400 tonluk insani yardım, gıda, ilaç, bebek mamaları ve diğer temel malzemeler dahil, Azerbaycan kontrol noktasına yaklaşan kamyonların sırasıyla park edilmiştir.
Hayk'ın annesinin en çok özlediği şeyin yemeklik yağ olduğunu hatırlatarak, Goris'te bekleyen bir kamyon sürücüsüne ne taşıdığını soruyorum.
