Haber: Mert Osman Erman
Flaring - petrol sondajları sırasında atık gazın yakılması - Körfez bölgesinde, COP28 ev sahibi Birleşik Arap Emirlikleri de dahil olmak üzere yaygın bir şekilde gerçekleşmektedir.
Yeni araştırmalar, kirliliğin yüzlerce mil boyunca yayıldığını ve bölgenin genelinde hava kalitesini kötüleştirdiğini gösteriyor.
Bu durum, Birleşik Arap Emirlikleri'nin Perşembe günü Birleşmiş Milletler'in COP28 iklim zirvesine ev sahipliği yapmasıyla ortaya çıkıyor.
Birleşik Arap Emirlikleri, rutin flaring'i 20 yıl önce yasaklamasına rağmen, uydu görüntüleri, sağlık sonuçlarına potansiyel etkilerine rağmen devam ettiğini gösteriyor, hem kendi sakinleri hem de komşu ülkeler için.
BBC Arabic'in analizi, gazların bölge genelinde yüzlerce kilometre yayıldığını gösteriyor.
Irak, İran ve Kuveyt'teki kuyulardan gelen kirlilik de çalışmanın bir parçası olarak analiz edildi. İlgili tüm ülkeler ya yorum yapmayı reddetti ya da yanıt vermedi.
Flaring'in gerçekleştiği BP ve Shell gibi siteleri yöneten petrol şirketleri, uygulamayı azaltmak için çalıştıklarını söyledi.
Pazartesi günü BBC News, sızdırılmış belgelerin Birleşik Arap Emirlikleri'nin BM iklim görüşmelerine ev sahipliği yapma rolünü petrol ve gaz anlaşmaları için bir fırsat olarak kullanmayı planladığını ortaya çıkardı.
BM İnsan Hakları ve Çevre Özel Raportörü David R. Boyd, BBC'nin bulgularını "Çok rahatsız edici" olarak değerlendirdi. Orta Doğu'daki büyük petrol şirketleri ve devletler, fosil yakıtlardan kaynaklanan hava kirliliği ile mücadele etmeyerek milyonlarca insanın insan haklarını ihlal ediyorlar. "Massive insan acısı ve zulme rağmen, Big Oil ve petrodevletler işlerine devam ediyor, tamamen cezasızlık ve hesap verme olmaksızın." dedi.
Nefessiz
Petrol devlerinin gizli toksik hava kirliliğinin Dubai, Abu Dabi, Kuveyt, İran ve Irak'taki milyonlarca insanın sağlığını tehlikeye attığı yolları, yüzlerce kilometre uzakta nasıl yayıldığını gösteriyor. Flaring kaçınılabilir ve gaz yakalanıp elektrik üretmek veya evleri ısıtmak için kullanılabilir - ancak dünya genelinde devam ediyor.
Flaring'den kaynaklanan kirleticiler arasında PM2.5, Ozon, NO2 ve benzo(a)piren (BaP) bulunmaktadır ki bu yüksek seviyelerde veya sürekli maruz kalma durumunda, inanılmaktadır ki felç, kanser, astım ve kalp hastalığı ile ilişkilidir; dünya genelindeki uzmanlar arasında Dünya Sağlık Örgütü (WHO) da bulunmaktadır.
Küresel flaring aynı zamanda gezegeni ısındıran sera gazları CO2 ve metanın önemli bir kaynağıdır.
Yirmi yıl önce, Birleşik Arap Emirlikleri ulusal petrol şirketi Adnoc - bu yılın COP28 iklim zirvesinin başkanı Sultan al-Jaber tarafından yönetiliyor - "rutin flaring"i sona erdirme taahhüdünde bulundu. Ancak BBC'nin uydu görüntülerinin değerlendirmesi, kıyıdan uzak açık deniz sitelerinde günlük olarak devam ettiğini gösteriyor. Birleşik Arap Emirlikleri, Birleşik Krallık pazarının en büyük petrol kaynaklarından biridir. Yerinde flarelere bağlı olarak hava kirliliğini güvenilir bir şekilde ölçmek zordur ve resmi veri çok azdır.
Her seferinde gaz yakıldığında belirli bir miktar kirlilik salınması bilinmektedir. Çevre bilimcileri, bu bilgiyi Dünya Bankası'nın yayınladığı gaz miktarları ile birleştirerek toplam kirliliği hesaplamıştır.
Ardından, mevcut hava koşullarına dayalı olarak bir simülasyon, gazların bölgede nasıl hareket ettiğini tahmin etmiştir.
Model, örneğin, Birleşik Arap Emirlikleri'ndeki üç açık deniz alanının, yüzlerce kilometre uzakta Dubai ve Abu Dabi'deki hava kirliliğine katkıda bulunduğunu öne sürdü.
Çocukların yüksek PM2.5 seviyelerine maruz kalmasının, astım ve kalıcı hırıltı geliştirme olasılıklarının, maruz kalmayanlara göre daha yüksek olduğunu gösteren çalışmalar bulunmaktadır.
Solunum hastalığı, bölgede ölümün önde gelen nedenlerinden biridir ve Birleşik Arap Emirlikleri'ndeki astım oranları dünya genelinde en yükseklerden biridir.
BBC'nin analizi, Kuveyt'in durumunda, bu yapay kirliliğin bir kısmının 140 km uzaklıktaki Irak'taki flare'lerden geldiğini göstermektedir.
Dünya Bankası verilerine göre, Irak, Rusya'dan sonra dünyadaki en yüksek flaring hacmine sahip ikinci ülkedir, yılda neredeyse 18 milyar metreküp gaz yakmaktadır. Bu, yılda neredeyse 20 milyon Avrupa evini besleyebilirdi. Dünyanın en büyük flaring kaynağı, BP ve Petrochina tarafından işletilen devasa bir Irak petrol sahası olan Rumaila'dan gelmektedir. Bu, Kuveyt sınırından sadece 30 km (20 mil) uzakta güney Irak'ta bulunmaktadır.
BBC araştırması, kuzey Kuveyt'te, kanser yapıcı bir kirleticisi olan benzoapyrene'in Avrupa güvenlik standartlarından on kat daha yüksek olduğunu gösterdi.
Irak'taki flare'lere yakın köylerde, PM2.5 seviyelerinin de aşırı yüksek olduğu, saatlik olarak metreküp başına 100 mikrogram zirve yaptığı bulunmuştur.
WHO'nun önerilen güvenli limiti metreküp başına 5 mikrogramdır. Kuveyt Şehri'ne 100 km uzaklıktaki seviyeler, hala 5 ila 10 mikrogram arasında ulaştı.
Körfez'in bazı bölgelerindeki kirli hava sık sık bölgenin düzenli toz fırtınalarına bağlanır, ancak Harvard T.H. Chan Public Health School'dan araştırma görevlisi Dr. Barrak Alahmad'a göre, bu her zaman böyle değildir.
O ve ekibi, Kuveyt'in hava ve tozunu iki yıl boyunca analiz ederek kirliliğin nereden geldiğini bulmaya çalıştı.
"Aslında, bulduğumuz şey çölün sadece %40'ından kaynaklanıyor.
"Kuveyt ve Kuveyt dışındaki tüm endüstriyi içeren kaynakları içeren %42 oranında kaynaklardan geliyor."
Ekibinin çalışmasına göre, kalan kirlilik ülkenin yüksek trafik seviyelerinden kaynaklanmaktadır.
"Bu, düzenleyebileceğimiz, azaltabileceğimiz ve aslında ortadan kaldırabileceğimiz insan yapımı hava kirliliğidir," dedi BBC'ye.
Dr. Alahmad, PM2.5 partiküllerinin nefes alanlarda dolaşanların kanlarına girdiğini ve ardından hızla organlarına girebileceğini söyledi.
"Böbrekleriniz, beyniniz, kalbiniz, her yeriniz. Bu akut astım atağına neden olabilir. Bir noktada, çok yaşamsal tehlike olabilir," dedi.
39 yaşındaki mühendis Abdulrahman Alameeri, ailesiyle birlikte Kuveyt Şehri'nde yaşıyor ve iki oğlu astım sorunu yaşıyor. Özellikle altı yaşındaki Jassem, birkaç kez hastaneye kaldırıldı.
BBC'ye şunları söyledi: "İlk kez [Jassem] bir astım atağı geçirdiğinde, nefes alamadı. Mavi oldu."
BBC çalışmasına dahil olmayan Kuzey Dakota Devlet Üniversitesi'nden epidemiyoloji doçenti Dr. Akshaya Bhagavathula, araştırmanın sonuçlarını inceledi.
"Bu ön analiz modelleme çalışması, flaringin Körfez bölgesinde hava kalitesine potansiyel olarak önemli etkilerini vurgular, ancak sağlık yükünü kapsamlı bir şekilde ölçmek için ek ölçümler ve analizlere ihtiyaç vardır" dedi.
Irak ve Kuveyt'teki petrol sahalarının karmaşık mülkiyet yapıları vardır, bu da burada çalışan Eni, Lukoil ve BP gibi uluslararası petrol şirketlerinin faaliyetlerinden tüm emisyonları bildirmelerine izin verir.
BP bölgede önemli bir oyuncudur. Rumaila petrol sahasında çalışan lider bir yüklenici ve ülkenin %82'sinden sorumlu olan Kuveyt Petrol Şirketi için çalışmaktadır. BP, geçen yıl Kuveyt'teki operasyonlarından 53 milyon sterlin kar elde ettiğini bildirdi.
BP, BBC'ye şunları söyledi: "Daha önce de belirttiğimiz gibi, BP Rumaila sahasının operatörü değildir ve asla olmamıştır. Bununla birlikte, sahanın operatörünün flaring ve emisyonları azaltma konusundaki çalışmalarına aktif olarak destek vermeye devam ediyoruz."
Rumaila, BP ve PetroChina'nın ortak olduğu Basra Enerji Şirketi dahil bir konsorsiyum tarafından işletilen Rumaila İşletme Organizasyonu tarafından işletilmektedir.
Gazı yakmak yerine, onun kullanılması ve insanların evlerini ısıtmak için kullanılması mümkün olabilir, Dünya Bankası'na göre. Bu teknolojinin kurulumunun başlangıç maliyeti yüksektir - Dünya Bankası, küresel olarak 100 milyar dolara mal olacağını tahmin etmektedir. Ancak gaz yakalanıp satılırsa yılda 16 milyar dolar getirebilir.
Irak hükümeti ve petrol ve gaz devi Shell, 2013 yılında üç büyük alan olan Rumaila, Qurna ve Zubair'de gazı yakalamak için Basra Gaz Şirketi'ni kurdu. Ancak o zamandan beri, World Bank verilerine göre, fakirleşme düzeyleri genel olarak sabit kalmış - ve aslında iki sahada artmıştır.
Shell, BBC'ye şunları söyledi: "Basrah Gas Company'nin tek amacı, diğer şirketler tarafından işletilen üç dev petrol sahasından fakirleşmesi gereken gazı yakalamaktır. Şirket, bu sahalardan gelen gazın %63'ünden fazlasını yakalar, ancak tamamını yakalama kapasitesine sahip değildir."
Lukoil, BBC'ye Irak yasalarına uygun olarak faaliyet gösterdiklerini söyledi. Ve ENI, gaz fakirleşmesini azaltmak ve minimize etmek için işbirliği yaptıklarını belirtti.
PetroChina, BBC'ye, Rumaila'nın rehabilite edilmesini desteklemek için BP ile çalıştıklarını ve BBC tarafından ortaya atılan sorunlardan son derece endişe duyduklarını ifade etti.
BAE cevap vermedi, ancak ulusal petrol şirketi Adnoc şunları söyledi: "Tüm operasyonlarımızda, 2030'a kadar rutin fakirleşmeyi ortadan kaldırma hedefimize odaklandık. Global endüstri ortalamasından daha düşük bir oranda fakirleşme yapıyoruz."
