HACZİ MÜMKÜN OLMAYAN MAL VE HAKLAR Kıymetli okuyucularım bu haftaki yazımda sizl

HACZİ MÜMKÜN OLMAYAN MAL VE HAKLAR



Kıymetli okuyucularım bu haftaki yazımda sizlere, hukukumuzda haczi mümkün olmayan mal ve haklardan bahsedeceğim. Geçtiğimiz günlerde traktörü haczedilen çiftçinin başvurusu üzerine emsal bir karar veren ve çiftçinin zorunlu ziraat aletlerinin haczedilemeyeceğine hükmeden Yargıtay içtihadı sonrası konuyu biraz daha detaylı incelemenin faydalı olacağını düşünüyorum.



Haciz Müessesesi



İcra iflas hukukunda haciz; alacaklının takibe koyduğu alacağının tahsili amacıyla borçlunun malvarlığındaki mallara İcra Dairesi tarafından devlet gücüyle el konulması işlemidir. İcra Dairesinin mallara el koyması haciz yoluyla gerçekleşir. Kural olarak borçlunun iktisadi değeri olan malları haczedilebilir fakat İcra Dairesi, istisnasız olarak borçlunun malvarlığındaki bütün malları haczedemez. Mevzuatımızda, borçlu ve ailesinin hayatını devam ettirebilmesi için elzem olan malların haczi kısmen veya tamamen caiz değildir.



Sosyal Devlet İlkesi



İcra hukukumuzun temel mevzuatı olan İcra İflas Kanunu (İİK) madde 82’de haczi mümkün olmayan mallar liste hâlinde tahdidi olarak sayılmıştır. Burada dikkat çeken husus, bazı hak veya malların haczinin caiz olmamasının sosyal ve ekonomik nedenlerden kaynaklanıyor olmasıdır. Zira Anayasa’da yer alan temel haklar, hukuk devleti ve sosyal devlet olmanın gereği icra hukukunda da geçerlidir. Amaç, borçluyu topluma muhtaç bir hâle sokmamak ve onun ekonomik varlığını asgari sınırlar içinde devam ettirmesine imkân sağlama düşüncesidir. Nitekim borçlunun, kendisinin ve ailesinin yaşamını sürdürmesi ve geçimini sağlaması için belli bir mesleğin ya da sanatın yapılmasına lazım olan araç ve gereçleri, çiftçi ise belirli bir arazi parçası ve ziraat araçları bu kapsamda korumaya alınmıştır.



Haczedilemeyecek Olan Eşyalar



İİK gereği haczedilemeyecek malları şu şekilde sıralayabiliriz:




  • Borçlunun hâline münasip evi

  • Borçlunun mesleğini yapması için zorunlu olan elbise ve eşyaları

  • Borçlu ve aynı çatı altında yaşayan aile bireyleri için lüzumlu eşyalar

  • Borçlu çiftçi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan arazi ve çift hayvanları ve nakil vasıtaları ve diğer eklenti ve ziraat aletleri; değilse, sanat ve mesleği için lüzumlu olan alet ve edevat ve kitapları ve arabacı, kayıkçı, hamal gibi küçük nakliye erbabının geçimlerini temin eden nakil vasıtaları

  • Borçlunun yiyecek ve yakacakları, çiftçi ise tohumluğu ve ailesinin iki aylık yiyecek ve yakacakları ve borçlu çiftçi ise gelecek mahsul için lazım olan tohumluğu

  • Borçlu bağ, bahçe, meyve veya sebze yetiştiricisi ise, kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan bağ bahçe ve bu sanat için lüzumlu bulunan alet ve edevat

  • Memleketin ordu ve zabıta hizmetlerinde malul olanlara bağlanan emeklilik maaşları ile bu hizmetlerden birinin ifası sebebiyle ailelerine bağlanan maaşlar ve ordunun hava ve denizaltı mensuplarına verilen uçuş ve dalış tazminat ve ikramiyeleri, askeri malullerle, şehit yetimlerine verilen terfi zammı

  • Öğrenci Bursları



Maaş ve Ücretlerin Haczi



Maaş ve ücretlerin kısmen haczi mümkündür. Borçlunun maaşı ve ücretinden kendisinin ve ailesinin geçinmesi için gerekli olan miktar dışında kalanı haczedilebilir. İş Kanunu’ndaki düzenleme gereği (35. madde) işçilerin aylık ücretlerinin dörtte birinden fazlası haczedilemez. Emekli aylığı kural olarak haczedilemez. Ancak borçlunun muvafakatinin bulunması halinde haczi mümkün hâle gelir. İcra takibi nafaka alacağı için yapılıyorsa her ay işleyen nafaka miktarı kadar haczedilir. Hatta nafaka miktarı maaş ve ücretin tamamı kadarsa, tamamı haczedilebilir. Ancak birikmiş nafaka yönünden bu durum geçerli değildir. Maaş ve ücretten nafaka kesildikten sonra diğer alacaklar için dörtte bir oranında kesinti yapılır.