Siz değerli okuyucularımıza bu yazımızda vasiyetname nedir, vasiyetname düzenlemenin şartları nelerdir, vasiyetnamenin türleri nelerdir ayrı ayrı başlıklar altında söz etmeye çalışacağız.
Vasiyetname; miras bırakanın son istek ve arzularını mirasçılarına ilettiği, miras paylaşım esaslarını belirlediği yazılı belge veya sözlü bir beyandır. Vasiyetname, ölüme bağlı bir tasarruf olarak kabul edilmektedir. Vasiyetnameyle mirasçı ataması yapılabileceği gibi belirli bir mal mirasçılardan birine veya üçüncü bir kişiye belirli mal vasiyeti yoluyla bırakıla bilinir. Mirasçılar mirasçılıktan çıkarılabilir, yedek ve art mirasçı atanabilir, mirasçılar için bazı koşullar ve yükümlülükler konulabilir, ayrıca vakıf kurulması vasiyet edilebilir.
Vasiyetname düzenlenebilmesi için Türk Medeni Kanunu kapsamında bir takım şartların varlığı aranmaktadır.
Vasiyetname Düzenlenme Şartları;
Vasiyetname düzenleyebilmek için kişinin on beş yaşını doldurmuş olması ve ayırt etme gücüne sahip olması gerekmektedir. Miras bırakan terekenin üzerinde sınırsız tasarruf hakkına sahip değildir. Ayrıca miras bırakan, vasiyetnameyi saklı paylı mirasçılarının saklı paylarını ihlal etmeden düzenlemelidir. Vasiyetname düzenlenirken birtakım şekil kuralları mevcuttur. İşbu şekil kuralları vasiyetnamenin türüne göre farklılık göstermektedir.
Vasiyetnamenin Türleri;
Türk Medeni Kanunu’nda vasiyetnamenin üç hali düzenlenmiştir. Buna göre vasiyetname; resmi, el yazılı veya sözlü olabilmektedir.
Resmi Vasiyetname
Resmi vasiyetname, resmi bir memur (sulh hâkim, noter veya kanunda kendisine yetki verilmiş bir görevli) tarafından iki tanığın katılımıyla düzenlenmektedir. Fiil ehliyeti bulunmayanlar, kamu hizmetinden yasaklılar, okur-yazar olmayanlar, miras bırakanın eşi, alt soy-üst soy kan hısımları ve kardeşleri ve bunların eşleri resmi vasiyetnamenin hazırlanmasında resmi memur veya tanık olamamaktadırlar. Bunlardan biri vasiyetnamenin düzenlenmesine katılırlarsa vasiyetname şekil yönünden sakat olup ve iptal edilmesi istenebilmektedir. Ayrıca vasiyetnamenin düzenlenmesine katılan resmi memur ve tanıkların kendilerine, alt soy-üst soy kan hısımlarına, kardeşlerine ve bu kişilerin eşlerine vasiyetname yoluyla kazandırmada bulunulamamaktadır. Bulunulması halinde bu kısmın iptali gerekir. Resmi vasiyetname, “okunarak ve imzalanarak” ve “okunmadan ve imzalanmadan” olmak üzere iki şekilde yapılabilir.
“Okunarak ve İmzalanarak” Yapılan Resmi Vasiyetname
“Okunarak ve imzalanarak” yapılan vasiyetnamelerde, vasiyet eden son istek ve arzularını resmi memura yazılı veya sözlü olarak bildirir. Resmi memur bu istek ve arzuları içeren vasiyetnameyi hazırlar ve okuması için vasiyet edene verir, miras bırakan vasiyetnameyi okuduktan sonra uygun bulursa imzalayabilir. Vasiyet eden imzaladıktan sonra resmi memur da vasiyetnameyi tarih koyarak imzalar. Ardından vasiyet eden vasiyetnameyi okuduğunu ve bu vasiyetnamenin kendisinin son istek ve arzularını içerdiğini bildirir. Tanıklar da bu beyanın kendileri önünde yapıldığını ve vasiyet edenin tasarrufa ehil olduğunu yazarak vasiyetnameyi imzalarlar.
“Okunmadan ve İmzalanmadan” Yapılan Resmi Vasiyetname
“Okunmadan ve imzalanmadan” yapılan vasiyetnamede ise vasiyet eden son istek ve arzularını resmi memura bildirir, resmi memur bu istek ve arzular doğrultusunda vasiyetnameyi hazırlar ve iki tanık huzurunda vasiyet edene okur. “Okunarak ve imzalanarak” yapılan vasiyetnameden farklı olarak burada vasiyetnameyi, vasiyet eden okumaz, resmi memur okur. Vasiyet eden bunun üzerine vasiyetnameyi uygun bulursa bunu beyan eder, tanıklar da beyanın kendileri önünde yapıldığını ve vasiyet edenin tasarrufa ehil olduğunu yazarak vasiyetnameyi imzalarlar. Bu resmi vasiyetname yolu hem vasiyet eden tarafından değil de resmi memur tarafından okunduğundan hem de vasiyet eden tarafından imza atılması gerekmediğinden okuma yazma bilmeyenler tarafından da yapılabilir.
El Yazısı ile Vasiyetname
El yazısı ile vasiyetnamede vasiyetnamenin tamamının, vasiyet edenin el yazısıyla yazılması, kendisi tarafından tarih atılması ve imzalanması zorunludur. Bunlardan biri eksik olduğunda şekil şartlarına uyulmamış olur ve vasiyetname şekil eksikliğinden yoklukla sakat olur. Ayrıca bu vasiyetnamenin kişinin kendi el yazısıyla yazılması gerektiğinden yalnızca okuma yazma bilenler tarafından düzenlenmesi mümkündür, ayrıca yazı yazmak için başka engeli bulunanlar da bu vasiyetnameyi düzenleyememektedir.
Vasiyetnameye ekleme yapılacaksa yine vasiyet eden kendi el yazısıyla yapması gerekmektedir. Eklemeyi yaptığı tarihide el yazısı ile yazması gerekmektedir. Aynı zamanda vasiyetnameden çıkarma da yapılabilir. İmza vasiyet metninin en altında olmalıdır.
Sözlü Vasiyetname
Sözlü vasiyetnamenin düzenlenebilmesi için olağanüstü bir halin bulunması ve sözlü vasiyetname dışında başka yolla vasiyetname yapmanın mümkün olmaması gerekir. Olağanüstü durum vasiyetnamenin yapıldığı anda mevcut olmalıdır. Örneğin; ölüm tehlikesinde olan kişinin yaptığı sözlü vasiyetname geçerlidir. Sözlü vasiyetname düzenlenmesine yol açan olağanüstü halin ortadan kalkmasından itibaren bir ay sonra vasiyet eden hala hayatta ise sözlü vasiyetname kendiliğinden hükümsüz hale gelmektedir.
Sözlü vasiyetnamenin gerçekleşmesi için vasiyet edenin, son istek ve arzularını iki tanığa anlatması ve tanıklardan bu istek ve arzuları belgelendirmesini istemesi gerekir. Tanıkların bu görevi kabul etme yükümlülüğü bulunmamaktadır. Sözlü vasiyetnamenin geçerliliğinin tamamlanması için son aşama tanıkların belgelendirmesidir. Bu durum iki şekilde olabilmektedir.
İlk olarak; tanıklardan biri vasiyet edenin istek ve arzularını, tarihi ve yeri kendi el yazısıyla yazıp diğer tanık da bunu imzalayabilir. Tanıklar bu belgeyi derhal Sulh veya Asliye Hukuk Mahkemesi’ne teslim ederler. Ayrıca tanıklar bu belgeyi verirken sözlü vasiyet koşullarının gerçekleştiğini ve vasiyet edenin kendilerine son istek ve arzularını sözlü olarak beyan ettiğini ve bu sırada kendisinin tasarrufa ehil olduğunu belirtirler.
İkinci olarak da; tanıklar vasiyet edenin son istek ve arzularını yazıya geçirmek yerine doğrudan hâkime sözlü olarak bildirebilirler. Tanıkların beyanları hâkim tarafından tutanağa geçirilerek belgelenmiş olmaktadır.
Ayrıca sözlü vasiyetnamenin hâkim tarafından onaylanmasının üç istisnası bulunmaktadır;
Askerler için onaylamayı hâkim yerine teğmen veya daha yüksek rütbeli bir subay, Ülke sınırları dışında seyreden bir ulaşım aracında bulunan kişiler için onaylamayı hâkim yerine o araçtan sorumlu kişi ve sağlık kurumlarında tedavi gören kişiler için onaylamayı hâkim yerine o sağlık kurumunun en yetkili kişisi yapabilmektedir.
