Azerbaycan'ın DAĞLIK KARABAĞ bölgesi 1990 da Sovyetler'in dağılmasının ardından Ermenilerin kanlı saldırılarına maruz kaldı ve işgal edildi..
Sovyet politikaları gereği, halklar biribirine mahküm edilirdi. Karşılıklı olarak halklar, yanyana ülkelerin içinde bırakılmıştı. Dağlık Karabağ ve Nahçıvan'ın durumu böyledir.
Karabağ'da Ermeni nüfusu fazlaydı, Sovyetlerden ayrılan ülkelerin silahlı güçleri yoktu. Ermeniler Ruslar'ın desteği ile Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ bölgesini kanlı bir şekilde işgal etmişlerdi...
Stratejik dehasıyla hayran Bırakan Atatürk’ün Nahçıvan’la komşu olabilmek için satın aldığı iddia edilen toprak 1990’lı yılların başlarında, Sovyetler Birliği’nin dağılma sürecine girmesiyle Ermeni birlikleri Rusya’dan temin ettikleri silahlarla Nahçıvan’a saldırdı ve bölgeyi ele geçirmeye çalıştı. Askeri teçhizatı bulunmayan Nahçıvan’ın yenik düşebileceğini öngören dönemin hükümeti sınır kapısından silah ve ilaç yardımı yaptı. Bu sayede bölge korundu.
Mustafa Kemal Atatürk'ün "Türk Kapısı", Kazım Karabekir Paşa’nın “Şark Kapısı” olarak nitelediği Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti (NÖC), Türk Cumhuriyetleri arasında Türkiye’yle fiziki bağlantısı bulunan tek toprağa sahip olması nedeniyle ülkemiz için özel bir anlam ve önem taşımaktadır. Nahçıvan şehir merkezi ile Türkiye'nin Iğdır şehri arasındaki uzaklık 160 km olup Türkiye ve Nahçıvan arasında 28 Mayıs 1992’de açılan Umut Köprüsü’yle bağlanan 17 km.lik bir sınır bulunmaktadır.
Moskova Anlaşması öncesinde müzakereler için Rusya’ya giden heyette yer alan Yusuf Kemal Bey, Ankara’dan ayrılmadan bir gün önce (13 Aralık) Mustafa Kemal Paşa ile görüşmüş ve “Paşam Ruslar Nahcıvan üzerinde ısrar ederlerse ne yapalım? diye sorunca “Nahcıvan Türk Kapısıdır. Bu hususu nazar-ı itibara alarak elinizden geleni yapınız” cevabını almıştı.
Anlaşmayla, Nahçıvan’ın Azerbaycan’a bağlanması Mustafa Kemal Paşa tarafından olumlu karşılanmış ve Ankara’ya dönen Yusuf Kemal Bey “ Muhterem Paşam! Nahcıvan üzerinde elden geleni yaptık” deyince Paşa, “Yusuf Kemal Bey! Kapımız mevcudiyetini muhafaza ediyor, bizim için mühim olan budur.” cevabını vermiştir. (İbrahim Ethem Atnur, Osmanlı Yönetiminden Sovyet Yönetimine Kadar Nahçıvan: 1918-1921; Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2001; syf. 439-441.)
Nahcivan
Türkiye'nin Nahcivan üzerindeki hak ve sorumluluklar 16 Mart 1921 tarihinde Moskova'da imzalanan Türkiye-Sovyet Rusya Dostluk ve Kardeşlik Antlaşması'ndan ve bu antlaşma hükümlerinin kendi imzacıları için de geçerli olduğunu teyit eden Kars Antlaşması'ndan kaynaklanıyor.
Moskova Antlaşması'nın 3. maddesi şöyledir: "Bağıtlı Taraflar, antlaşmanın 1 (C) ekinde belirtilen sınır içindeki Nahcivan kesiminin, koruyuculuk hakkını üçüncü bir devlete hiçbir zaman bırakmamak koşulu ile, Azerbaycan koruyuculuğunda özerk bir bölge oluşturulması konusunda anlaşmışlardır."
Moskova Antlaşması'ndaki bu hüküm, Kars Antlaşması'nın 1. ve 5. maddeleri gereğince bu antlaşmanın akit tarafları olan Türkiye, Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan için de geçerlidir.
Moskova Antlaşması'nın 3. maddesi, Türkiye ile Rusya'ya Nahcivan üzerinde ortak garantörlük hakkı veriyor. Bu maddenin, Türkiye'ye, Nahcivan'ın statüsünü belirlemek amacıyla yapılacak her türlü anlaşmaya taraf olarak katılma ve kabul etmediği bir statünün Nahcivan'a uygulanmasını engelleme hakkını verdiği tartışma götürmez.
Bakü'ye göre
Bakü'ye göre, eğer Ermenistan, Yukarı Karabağ'ı çevreleyen yedi ilçedeki işgali kaldırmaya başlarsa ve Karabağ'ın nihai statüsünün nasıl belirleneceği üzerinde anlaşma sağlanırsa, sınırlar açılabilir.
Türkiye'de Meclis'in nasıl işlediğini bilenler, Karabağ'da Azerbaycan'ın kabul edeceği bir ilerleme sağlanmadıkça, o protokolün Meclis'ten geçmesinin o kadar da kolay olmayacağı açıktır..
BÜLENT ECEVİT'İN KARABAĞ VE NAHCİVAN HAKKINDAKİ
ÇÖZÜM ÖNERİSİ NEYDİ??
DAĞLIK KARABAĞ bölgesinin bir bölümü Ermenilere bırakılsın, buna karşılık Nahcivan ve Azerbaycan arasındaki bölge de Azerbaycan'a bırakılsın... şeklinde idi..
Böylece Türkiye ve Azerbaycan arasında doğrudan bağlantı da sağlanmış olur.. Tabii ki buna ancak Rusya karar verebilir.. Ermenistan'ın Rusya'ya karşı itiraz edecek bir durumu olmaz..
Harita üzerinde bu bölünmeyi naçizhane ben grafikleştirdim...
