Herkese güzel haftalar, değerli okurlarımız bu hafta sizlerle Karşılıksız Çek halinde başvuru yollarının neler olduğunu, hukuki haklarımızı ve çekin karşılıksız çıkması sonucu bankaların sorumluluk tutarı hakkında konuşacağız.

Çek, ticari hayatta sıklıkla kullanılan ve özellikle ticari işlerde önem kazanan bir ödeme aracı olup, hukuki niteliği itibariyle nitelikli bir havaledir. Çekin taraflarından olan; Çeki düzenleyen kişi, kayıtsız şartsız bir bedeli (Türk lirası veya Yabancı para şeklinde) çeke yazıp imzalayarak, aralarındaki ilişki gereği ödeme yapacağı şahsa verir. Çeki alan çek hamili ise, muhatap bankaya çeki süresinde ibraz ettiğinde hesapta karşılığı bulunması halinde banka, çekte yazılı olan tutarı çek hamiline öder. 

Pek görülmemekle birlikte ‘Garantili Çek’ dediğimiz bir çek türü de bulunmaktadır. Garantili Çek’te çeki düzenleyen kişi ve banka aralarında bir anlaşma yaparak, belli bir tutara kadar olan ödemeyi, çek bankaya ibraz edildiğinde hesapta karşılığı olmasa bile çekin yetkili hamiline ödeneceği hususunda anlaşarak bir nevi çekin hamiline, çekin karşılıksız çıkmayacağının garantisi verilmiş olunmaktadır. Dolayısıyla çeki düzenleyen kişinin banka hesabında o anda çekin karşılığı bulunmasa bile çeki elinde bulunduran hamil, bankaya sunduğunda çekin garantili bir çek olması sebebiyle alacağına kavuşmuş olmaktadır.

Çek tabiki de her zaman garantili çek olarak düzenlenmediğinden ibraz edildiğinde karşılıksız çıkma ihtimali olmaktadır. Bu halde çek hamili, yine ibraz süresinde çekin tahsili için bankaya sunduğunda karşılıksız çıkması halinde; çeki düzenleyen hariç başka müracaat borçluları bulunmakta ise onlardan da tahsilini isteyebilir. Müracaat borçlularından tahsil edilemediği takdirde en öncelikli hakkı çeki düzenleyen kişi hakkında suç duyurusunda bulunmaktır. Ancak bunun için; Çek hamilinin elinde şeklen geçerli olan bir çek olmalı, ibraz süresini kaçırmadan bankaya sunmalı ve çek kısmen de olsa karşılıksız çıktığında banka tarafından ‘karşılıksızıdır işlemi’ yapılmalıdır. Bu şartlar sağlandıktan sonra şikayete bağlı bir suç olması sebebiyle çek hamilinin, düzenleyen kişi hakkında icra mahkemesine şikayet hakkı bulunmaktadır. Şikayet üzerine çeki düzenleyen kişi hakkında 1500 güne kadar adli para cezasına ek olarak ayrıca mahkeme, re’sen (kendiliğinden) kişi hakkında ‘çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına’ da hükmetmektedir. Cezai sorumluluk hariç hukuki sorumluluğu da bulunması sebebiyle, çeki düzenleyen kişi hakkında icra takibi başlatılabilir veya ibraz süresini kaçırmış ise özel bir sebepsiz zenginleşme davası açılabilir. 

Son olarak bir diğer önemli hak ise, çek karşılıksız çıktığı takdirde bankaların belli bir miktara kadar olan ödeme sorumluluğudur. Bankanın sorumluluğu çekin baskı tarihinden itibaren 5 yıl için geçerli olup, miktarı ise çekin karşılığının kısmen olması veya hiç olmamasına göre değişecektir. 

2022 yılına göre bankalar, çekin karşılığı hiç yok ise; 

-Çekteki yazılı bedel 3.600 TL veya üstünde ise = 3.600 TL, 

-Çekteki yazılı bedel 3.600 TL’den az ise = çekte yazılı olan bedel tutarında, 

Ödeme yapacaktır. 

Çekin karşılığı kısmen de olsa bulunuyorsa bu halde çek bedelini aşmamak şartı ile; 

-Çek bedeli kısmen var olduğundan 3.600 TL’nin üzerinde ise = kısmen karşılığı çıkan tutara ‘ilave yapılarak’, 

-Çek bedeli 3.600 TL veya daha az ise = kısmi karşılığı 3.600 TL’ye ‘tamamlanarak’ çek hamiline sınırlı bir ödeme yapılacaktır.