Kıymetli okuyucularım, bu haftaki yazımda iş hayatında son zamanlarda sıkça rastladığımız belirli süreli iş sözleş
Kıymetli okuyucularım, bu haftaki yazımda iş hayatında son zamanlarda sıkça rastladığımız belirli süreli iş sözleşmelerinin hukuki yapısı ve bu sözleşmelerin süresinden önce feshi hâlinde tabi olduğu sonuçların neler olduğunu açıklamaya çalışacağım.
Belirli Süreli İş Sözleşmesi Nedir?
Belirli süreli iş sözleşmeleri, kural olarak tarafların herhangi bir fesih beyanına gerek olmaksızın sözleşmede belirlenen sürenin dolmasıyla kendiliğinden sona eren sözleşmelerdir. Kanun koyucu bu sözleşme türünü 4857 sayılı İş Kanunu’nda özel olarak düzenlemiş ve ancak objektif şartların varlığı hâlinde geçerli sayılacağını belirtmiştir. Esaslı bir neden olmadıkça zincirleme olarak üst üste uzatılmaları da mümkün değildir. Bundan dolayı, bu tür sözleşme ile çalışan işçiler, İş Kanunumuzda düzenlenmiş kıdem ve ihbar tazminatı gibi bazı temel haklardan faydalanamazlar ve iş güvencesinin de kapsamına girmezler. Yani işe iade davası açma hakları yoktur.
Belirli süreli iş sözleşmelerinin feshi, her zaman sözleşme süresi bitiminde kendiliğinden olmayabilir. Belirli süreli iş sözleşmesi işçi veya işverenden birisi tarafından şayet süresinden önce feshedilirse bu durumun tabi olduğu birtakım sonuçlar vardır.
Süresinden Önce Feshin Sonuçları
Belirli süreli iş sözleşmesi, aksi kararlaştırılmadıkça sürenin dolması ile kendiliğinden sona erer. Sürenin bitmesine rağmen iş ilişkisi sürdürülürse belirsiz süreli sözleşmeye dönüşür. Bu tür sözleşmeler olağan sona erme hâlleri dışında bazen erken fesihle de sona erebilir. Böyle bir durumda, yani taraflardan birinin beyanı ile sözleşmenin süresinden önce feshedilmesi hâlinde işçi veya işveren tarafı için sözleşmenin kim tarafından hangi nedenle feshedildiğine göre cezai birtakım sonuçlar doğar.
Cezai Şart ve Bakiye Süre Ücreti
Hukuki niteliği gereği belirli süreli iş sözleşmelerinin, süresinden önce haksız feshi durumunda sözleşmede taraflar için belirlenmiş bir cezai şart var ise fesheden taraf bu cezai şartı ödemek zorunda kalır. Sözleşmede bu cezai şart her iki taraf için yani hem işçi hem de işveren için düzenlenmiş olmalıdır. Sözleşmeye yalnızca tek taraf için konulan cezai şartlar hüküm ifade etmez.
Sözleşme, işveren tarafından süresinden önce haksız olarak feshedilirse işçinin cezai şarta ek olarak süre bitimine kadar olan ücretini talep etme hakkı vardır. Bu hak Borçlar Kanunu hükümlerine göre işverenden talep edilir. Bu ücret, kalan bakiye ücreti ya da bakiye süre ücreti olarak adlandırılmaktadır. Kalan bakiye ücreti yalnızca işçinin isteyebildiği bir ücrettir. İşveren işçiden böyle bir ücret talep edemez.
Kalan bakiye ücreti mahkemenin belirlediği bir rakamdır. Bu rakamın belirlenmesinde sözleşmesi haksız yere feshedilen işçinin maddi kaybı ve kazancı, gelir gider dengesi gibi birçok kriter göz önünde bulundurulur. İşçi bu süreçte başka bir işte çalışmışsa buradan sağladığı kazanç bu sürelerin ücretinden düşülür. Buna ilave olarak ayrıca hâkim, bütün şartları göz önünde bulundurarak miktarını serbestçe belirleyeceği bir ek tazminatın da işçiye ayrıca ödenmesine karar verebilir, ancak belirlenecek tutar işçinin 6 aylık ücretinden fazla olamaz. Bu tazminat bakiye süre ücretinin yanında ayrıca bir tazminattır ve işvereni cezalandırma amacı taşır.
