Mirasçılık belgesi bir diğer adı ile veraset ilamı ölen kişinin mirasçıları tarafından, miras paylarının ve mirasçı olduklarının tespiti için Sulh Hukuk Mahkemesi’nde dava açmak suretiyle alınan belgedir. Son dönemde Noterler veraset ilamı düzenleme yetkisine sahip olmuşlardır.
Mirasçılık belgesinde mirasçıların konumlarına göre miras payları değişiklik göstermektedir. Türk Medeni Kanunu aşağıda detayları ile belirttiğim şekilde mirasçıların yasal miras paylarını zümre sistemi ile maddeler halinde açıklamıştır.
Türk Medeni Kanunu madde 495- Miras bırakanın birinci derece mirasçıları, onun altsoyudur. Çocuklar eşit olarak mirasçıdırlar. Miras bırakandan önce ölmüş olan çocukların yerini, her derecede halefiyet yoluyla kendi altsoyları alır.
Türk Medeni Kanunu madde 496- Altsoyu bulunmayan miras bırakanın mirasçıları, ana ve babasıdır. Bunlar eşit olarak mirasçıdırlar. Miras bırakandan önce ölmüş olan ana ve babanın yerlerini, her derecede halefiyet yoluyla kendi altsoyları alır. Bir tarafta hiç mirasçı bulunmadığı takdirde, bütün miras diğer taraftaki mirasçılara kalır.
Türk Medeni Kanunu madde 497- Altsoyu, ana ve babası ve onların altsoyu bulunmayan miras bırakanın mirasçıları, büyük ana ve büyük babalarıdır. Bunlar, eşit olarak mirasçıdırlar. Miras bırakandan önce ölmüş olan büyük ana ve büyük babaların yerlerini, her derecede halefiyet yoluyla kendi altsoyları alır. Ana veya baba tarafından olan büyük ana ve büyük babalardan biri altsoyu bulunmaksızın miras bırakandan önce ölmüşse, ona düşen pay aynı taraftaki mirasçılara kalır. Ana veya baba tarafından olan büyük ana ve büyük babaların ikisi de altsoyları bulunmaksızın miras bırakandan önce ölmüşlerse, bütün miras diğer taraftaki mirasçılara kalır. Sağ kalan eş varsa, büyük ana ve büyük babalardan birinin miras bırakandan önce ölmüş olması hâlinde, payı kendi çocuğuna; çocuğu yoksa o taraftaki büyük ana ve büyük babaya; bir taraftaki büyük ana ve büyük babanın her ikisinin de ölmüş olmaları hâlinde onların payları diğer tarafa geçer.
Türk Medeni Kanunu madde 498- Evlilik dışında doğmuş ve soy bağı, tanıma veya hâkim hükmüyle kurulmuş olanlar, baba yönünden evlilik içi hısımlar gibi mirasçı olurlar.
Türk Medeni Kanunu madde 499- Sağ kalan eş, birlikte bulunduğu zümreye göre miras bırakana aşağıdaki oranlarda mirasçı olur:
1. Miras bırakanın altsoyu ile birlikte mirasçı olursa, mirasın dörtte biri,
2. Miras bırakanın ana ve baba zümresi ile birlikte mirasçı olursa, mirasın yarısı,
3. Miras bırakanın büyük ana ve büyük babaları ve onların çocukları ile birlikte mirasçı olursa, mirasın dörtte üçü, bunlar da yoksa mirasın tamamı eşe kalır.
1.Eş ve Altsoyun Mirasçı Olmasında Yasal Miras Payları
Örnek vermek gerekir ise; Miras bırakan Murat, öldüğünde mirasçısı olarak eşi Elif, oğlu Ahmet ve kızı Beril kalmışlardır. Mirasçılık belgesinde miras payları şu şekilde düzenlenmektedir; Ölenin tüm mirası 8 pay olarak kabul edildiğinde Türk Medeni Kanunu’nun 495 ve 499. maddeleri uyarınca Eşi Elif 2 pay miras hakkına sahiptir. Oğlu Ahmet ve Kızı Beril ilse 3 pay hakkına sahiptir.
Ölen kişinin mirasçısı sağ kalan eş, miras bırakanın alt soyu ile birlikte mirasçı olduğunda mirasın dörtte birini miras payı olarak alma hakkına sahiptir. Örneğimizde de olduğu gibi sağ kalan eş Elif mirasın dörtte birini miras payı olarak hak kazanmaktadır.
2.Eş ve Anne Babanın Mirasçı Olması Halinde Yasal Miras Payları
Örnek vermek gerekir ise; Miras bırakan Murat, öldüğünde mirasçısı olarak eşi Elif, annesi Ayşe ve babası Burak kalmışlardır. Bu durumda veraset ilamında düzenlenen miras payları şu şekilde olmaktadır; tüm miras payı 8 pay olarak kabul edildiğinde Türk Medeni Kanunu 496. ve 499. maddesi uyarınca, 4 pay eşi Elif’in miras hakkıdır. Anne ve babanın yasal miras payları ise ayrı ayrı 2 pay şeklindedir.
Ölen kişinin sağ kalan eşi, anne ve baba zümresi ile birlikte mirasçı olduğunda yasal miras payı tüm mirasın yarısıdır. Örnekte de açıkladığım gibi, sağ kalan eş Elif tüm miras payının yarısını almak suretiyle mirasçı sıfatına haiz olmaktadır.
3.Eş ve Büyük Anne, Büyük Baba Olması Halinde Yasal Miras Payları
Örnek vermek gerekir ise; Miras bırakan Murat, öldüğünde mirasçısı olarak eşi Elif, büyük annesi Atiye ve büyük babası Burhan kalmıştır. Bu durumda miras payları şu şekilde olmaktadır; tüm miras payı 8 pay olarak kabul edildiğinde, Türk Medeni Kanunu 497 ve 499 uyarınca, 6 pay eşi Elif’in miras hakkıdır. Büyük anne ve büyük babanın yasal miras payları ise ayrı ayrı bir pay şeklinde olmaktadır.
Ölen kişinin sağ kalan eşi, büyük anne ve büyük baba zümresi ile birlikte mirasçı olduğunda yasal miras payı tüm mirasın dörtte üçü oranındadır. Eğer, miras bırakanın anne babası ve büyük anne büyük babası ile onların altsoyları hayatta değilse artık mirasın tamamı eşe kalmaktadır.
4.Eş, Oğul ve Torunun Birlikte Mirasçı Olması Halinde Yasal Miras Payları
Örnek vermek gerekir ise; Miras bırakan Murat, öldüğünde mirasçısı olarak eşi Elif, oğlu Ahmet, kendinden önce ölen kızı Beril’den doğma Ceyhun ile Berna isimli torunları kalmıştır. Bu durumda miras payları şu şekilde olmaktadır; Tüm miras payı 16 olarak kabul edildiğinde, Türk Medeni Kanunu 494 ve 499 uyarınca, 4 pay eşi Elif’in miras hakkıdır. 6 pay oğlu Ahmet’in miras payı olmakla, torunları Beril ve Ceyhun’un miras payları ayrı ayrı 3 ‘er paydır.
Miras bırakandan önce ölmüş olan çocukların yerini, her derecede halefiyet yoluyla kendi altsoyları almaktadır. Örneğimizde de açıklamaya çalıştığım gibi, miras bırakandan önce ölmüş olan kızının çocukları bu durumda eşit olarak mirasçı sıfatına haiz olmaktadırlar.
Türk Medeni Kanunu’nun 506. maddesinde düzenlenen saklı pay oranları mirasçılık belgesinde gösterilmemektedir. Mirasçılık belgesinin düzenlenmesinin en önemli amacı, miras bırakan ile mirasçıları arasında soy bağı ve miras paylarının tespitidir. Saklı pay oranları ancak tenkis davalarında önem arz etmektedir. Mirasçılık belgesi ölen kişinin ölümünden sonra her zaman Sulh Hukuk Mahkemesi’nden ya da Noterden talep edilebilmektedir.