Kıymetli okuyucularım, bu haftaki yazımda sizlere iş hayatının belki de en önemli konularından birisi olan kıdem tazmina
Kıymetli okuyucularım, bu haftaki yazımda sizlere iş hayatının belki de en önemli konularından birisi olan kıdem tazminatı hakkında bilinmesi gereken temel noktaları kısaca açıklayacağım. Umarım faydalı olur.
Kıdem Tazminatı Nedir? Kimler Alabilir?
Genel olarak bakıldığında kıdem tazminatının işçilere yasal olarak tanınan bir hak olduğunu söyleyebiliriz. Sosyal Güvelik Kurumu (SGK) çatısı altında bir işverene bağlı olarak çalışan bütün işçilerin kıdem tazminatı hakkı vardır. Bu çerçeveden bakınca kıdem tazminatını, ‘işverenin, işçisine belli şartların sağlanması hâlinde kıdemine karşılık ödediği ücret’ olarak tanımlayabiliriz. Çalışma hayatımızı düzenleyen yasal mevzuat kapsamında Bağ-Kur’luların veya devlet memurlarının kıdem tazminatı alma hakları yoktur. Yukarıda belirttiğimiz gibi bu hak sadece işçilere tanınmıştır.
Kıdem Tazminatı Almanın Şartları Nedir?
İşçinin kıdemi ve emeğinin karşılığı olarak, çalıştığı işyerinde geçirdiği süre de göz önünde bulundurularak kendisine kıdem tazminatı ödenir. Kıdem tazminatı, işçinin son aldığı ücrete ulaşım, yemek ve sosyal yardım gibi hakların da ilave edilmesiyle bulunan brüt ücret üzerinden hesaplanarak ödenir.
Peki kıdem tazminatına hak kazanabilmek için gereken şartlar nelerdir? Öncelikle işçinin iş akdinin kendi hatasından kaynaklanmayan bir şekilde sona ermiş olması şartı vardır. Yani kural olarak istifa eden işçi veya kendi kusuruyla iş akdi feshedilen işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz. İş akdi kanunda belirtilen durumlar dolayısıyla işveren tarafından feshedildiğinde işçinin kıdem tazminatı hakkı doğar. Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için işçinin ayrıca, aynı işverene bağlı olarak en az 1 (bir) yıl çalışmış olması şartı aranır. Söz konusu 1 yıllık sürenin hesaplanmasında aynı işverene bağlı farklı işyerlerinde çalıştığı süreler birlikte değerlendirilir. Yargıtay’ın yerleşik uygulamalarına göre; 1 yıllık sürenin hesabında işçinin deneme süresi de dikkate alınır. İşçinin sigortasız çalıştırıldığı bir dönem varsa, bu dönem bile kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmalıdır. Dolayısıyla, işçilerin işyerinde ilk kez çalışmaya başladıkları dönemden itibaren 1 yıllık süre işlemeye başlar.
İstifa Halinde Kıdem Tazminatı
Yukarıda da belirttiğimiz gibi, kural olarak istifa hâlinde işçinin kıdem tazminatı hakkı olmaz. Fakat bu hususun birtakım istisnaları vardır. Mesela kadın işçiler evlendikleri tarihten itibaren 1 yıl içinde istifa ederlerse kıdem tazminatına hak kazanırlar. Diğer bir durumda da 8 Eylül 1999 ve öncesi ilk kez sigortalı olan kişiler, 15 yıl sigortalılık süresi ve 3 bin 600 gün prim ödeme gün sayısını doldurdukları takdirde SGK’dan kıdem tazminatına hak kazandıklarına dair alacakları yazıyı işverene verdikten sonra istifa ederek kıdem tazminatına hak kazanabilirler. Erkek işçiler açısından istifa halinde kıdem tazminatına hak kazanılan bir diğer husus ise vatani görev hâlidir. Erkek işçi askere giderken istifa ederek kıdem tazminatına hak kazanabilir.
Kıdem Tazminatı Hesabı ve Zamanaşımı
İşçinin hak ettiği kıdem tazminatı, çalıştığı her 1 yıl için 30 günlük brüt ücreti kadardır. Dolayısıyla, 1 yıllık kıdemi olan işçi 1 aylık brüt ücreti tutarında kıdem tazminatına hak kazanır. 1 yılın altındaki süreler için orantılı olarak hesaplama yapılır. Kıdem tazminatında zamanaşımı 5 yıldır. Buna göre bir işçi kıdem tazminatını hak ettiği hâlde ayrıldığı işyerinden almamış ise 5 yıl içerisinde dava açarak kıdem tazminatını eski işvereninden isteyebilir.
