Geçen hafta proteinin ne olduğunu anlatmaya çalışmıştım. Bu hafta proteinlerin organizmadaki önemine ve fonksiyonlarına kısaca değinmek istiyorum.
Büyüklerimizden “Çocuğun düşe kalka büyür” ifadesini duymuşsunuzdur. Aklınıza “Çocuk düştüğünde oluşan yara nasıl iyileşir? Çocuk nasıl büyür? soruları gelmiştir. Daha geniş düşünürsek; Hastalandığımızda nasıl iyileşiriz? Sağlıklı yaşamı nasıl sürdürürüz?” gibi birçok soru sorabiliriz. Proteinler hücrelerin yapılarında yer almalarının yanı sıra yukarıda düşündürmeye çalıştığım süreçlerin tamamında önemli görevler almaktadır. Bunlar;
1-Vücut dokularının onarım ve yapımında kullanılması. Proteinler önce onarım sonra büyümede kullanılmaktadır
2- Enzim, hormon gibi hayati olayları düzenleyen kimyasal regülatörlerin (düzenleyici) bileşimine girmek
3- Vücuttaki asit baz dengesini normal dengede tutmak için tampon görevi yapmak
4- Kalıtsal faktörler için kromozom ve genlerin yapısında bulunmak
5- Kasların kontraksiyonunda (kasılmasında) görev almak
6- Hücrelerle, intraselüler (hücreler arası) sıvılar arasında besin unsurlarının değişimine yardım ederek, ödemlere sebebiyet veren sıvıların anormal bir şekilde toplanmasına engel olmak
7- Proteinler enerji sağlamak üzere de kullanılırlar.
Ayrıca protein, dışarıdan gelen tüm mikroorganizmalara karşı vücudun savaşmasını sağlamak ve salgın hastalıklara yakalanmamamız için enfeksiyonlarla savaşan antikorların üretiminde kullanılmaktadır. Özellikle çocuklar çok fazla düştükleri için vücutlarında yara bere ve çizikler oluşabilmektedir. Proteinler yara iyileşme mekanizmasının önemli faktörleridir.
Gerek büyümek gerekse sağlıklı bir yaşam sürmek için geçen haftaki yazımda tanımlanan esansiyel amino asit bakımından zengin proteinin (yüksek kaliteli protein ) diyet içinde yer alması gerekmektedir. Yüksek kaliteli protein başlıca büyükbaş ve küçükbaş hayvanlar, kümes hayvanları, balık, yumurta, süt ürünleri gibi hayvansal kaynaklardan ve kuruyemiş ve baklagiller gibi bitkisel kaynaklardan sağlanmaktadır. Ancak yapılan çalışmalar hayvansal ve bitkisel proteinlerin bazı farklılıklar içerdiğini göstermiştir. Besin değeri açısından hayvan kaynaklı besinlerde yer alan proteinlerin protein densitesi (yoğunluğu), esansiyel amino asit, lösin amino asit, yağ oranı, demir, ve enerji düzeyleri bitki kaynaklı proteinlerden daha yüksektir. Hayvansal protein zengin bir B12 vitamini kaynağıyken bitkisel proteinler bu vitamini içermezler. Ayrıca hayvansal proteinler bitkisel proteinlere göre daha yüksek sindirilebilirlik oranına ve anabolik (canlıda meydana gelen yapıcı yani sentez niteliğindeki kimyasal olayların tümü) potansiyele sahiptir. Diğer taraftan hayvansal proteinler lif ve karbonhidrat içermez. Diğer taraftan son yıllarda ihtiyaç duyulan gıda miktarının artması nedeniyle yeni arayışlar hız kazanmaktadır. Bitkiler, hayvansal gıdalar kadar tüm aminoasitleri içermezler, ancak lif ve karbonhidrat yönünden oldukça Bu nedenle bitkisel ürünleri biraz hayvansal gıdalar ile birlikte almak daha yararlı olmakta ve daha sağlıklı beslenilmektedir. Baklagiller, fındık, fıstık, badem ve kabak çekirdeği gibi besinler bitkisel proteinleri ihtiva etmektedir.
Artan besin ihtiyacı karşısında alternatif protein kaynakları araştırılmaktadır. Haftaya bu konu ile ilgili bilgileri paylaşmak üzere buluşmayı temenni ederim.
Sağlıklı mutlu haftalar diler, saygılarımı sunarım.
Referanslar
de Souza, G. S., de Jesus Sonego, L., Santos Mundim, A. C., de Miranda Moraes, J., Sales-Campos, H. ve Lorenzón, E. N. (2021). Antimicrobial-wound healing peptides: dual-function molecules for the treatment of skin injuries. Peptides, 148(August 2021), 170707. doi:10.1016/j.peptides.2021.170707
Ford, K. L., Arends, J., Atherton, P. J., Gonçalves, T. J. M., Laviano, A., Lobo, D. N., … Prado, C. M. (2022). The importance of protein sources to support muscle anabolism in cancer : An expert group opinion, 41. doi:10.1016/j.clnu.2021.11.032
Kalogeropoulos, K., Bundgaard, L. ve auf dem Keller, U. (2022). Proteolytic signaling in cutaneous wound healing. Proteolytic Signaling in Health and Disease. Elsevier Inc. doi:10.1016/b978-0-323-85696-6.00006-8
Lee, C. L. ve Tsai, S. F. (2020). The impact of protein diet on bone density in people with/without chronic kidney disease: An analysis of the National Health and Nutrition Examination Survey database. Clinical Nutrition, 39(11), 3497–3503. doi:10.1016/j.clnu.2020.03.014
Suzuki, R., Sato, Y., Fukaya, M., Suzuki, D., Yoshizawa, F. ve Sato, Y. (2021). Energy metabolism profile of the effects of amino acid treatment on hepatocytes: Phenylalanine and phenylpyruvate inhibit glycolysis of hepatocytes. Nutrition, 82, 111042. doi:10.1016/j.nut.2020.111042
